1952’den 2020’ye DSÖ Avrupa Bölge Komite Toplantıları

Dünya Sağlık Örgütü’nün Kuruluşu ve Yapılanması

I. Dünya Savaşı (1914-1918) sonrası kurulan Milletler Cemiyeti (1919) ve II. Dünya Savaşı (1939-1945) sonrası kurulan Dünya Sağlık Örgütü (1946); savaşlarda yaşamlarını kaybeden 100 milyona yakın insan, geride kalan milyonlarca yaralı tedaviye muhtaç, aç sefil eş, çocuk ve yaşlı insanlar… Sorunlara çözümün ülkelerin tek başlarına yapamayacağı büyüklükte olmaları, uluslararası örgütlenmenin ve Dünya’daki kaynakların ehil ellerde kullanılması ve idaresi o dönemler için ve günümüzde geçerliliğini koruyan en önemli gerçektir.

Herkes tarafından da bilindiği üzere DSÖ; New York’ta, 19 Haziran -22 Temmuz 1946 tarihleri arasında düzenlenen “Uluslararası Sağlık Konferansı” sonrası alınan karar sonucu, 22 Temmuz 1946 tarihinde DSÖ Anayasası kabul edildi. Söz konusu Anayasa’nın kabulüne imza atan iki Türk vardı. Türkiye Devleti adına imza koyan Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâletinde (Sağlık Bakanlığı) Müsteşar Yardımcısı Dr. Zeki Nasır Barker diğeri de 1945-1947 yılları arasında A.B.D. Harvard ve Washington Üniversitelerinde Doktora sonrası araştırmalarda bulunan Dr. İhsan Doğramacı idi.

DSÖ, sağlık alanındaki çalışmaları Dünya ölçeğinde koordine etmek, sorunlara çözüm üretmek amacıyla BM’in uzman küresel bir sağlık kuruluşudur. Bugün itibariyle 194 üyesi devlet vardır. DSÖ; Irk, din, cinsiyet, siyasi inanç, ekonomik veya sosyal durumdan bağımsız olarak tüm insanlar için en yüksek sağlık standardını teşvik etmek için dünya çapında çalışmaktadır.

Türkiye, hem kuruluş anlaşmasına imza koyan Devletlerarasında yerini almış hem de 2 Ocak 1948 tarihinde DSÖ’ye üyeliğini resmen onaylamıştır. DSÖ, 7 Nisan 1948 tarihinde yasal süreçlerini tamamlayarak resmen çalışmaya başlamıştır.

DSÖ Bölge ve Ülke Ofisleri

DSÖ kuruluş aşamalarını tamamladıktan sonra 24 Haziran-24 Temmuz 1948 tarihleri arasında, Cenevre’de bir ay süren ilk DSÖ Genel Kurul (Asamble) toplantısını yapar. DSÖ’nün çalışma kurallarını ve yapılanma çalışmalarını gerçekleştirecek bir Komisyon kurulur.

DSÖ Bölge Bürolarının oluşması ve yapılandırılması çalışmaları 3,5 yıl alır. (1948-1951) önce Güneydoğu Asya’ da, daha sonra Akdeniz ve en sonra da Avrupa Bölgesi olmak üzere kuruluşlar oluşturulur. DSÖ’nün 6 tane Bölge Ofisinin konumu tüm Dünya’dan üye olan ve olacak Devletlerin durumları göz önünde bulundurularak yapılandırılır. DSÖ’ne üye ülkeler, 1949-1952 yılları arasında Bölgeler arasında birtakım yer değiştirmelerde bulunmuşlardır. Türkiye, 1952 yılında üyesi olduğu DSÖ Doğu Akdeniz Bölge Ofisinden DSÖ Avrupa Bölge Ofisine geçen ülkeler arasındadır.

1952 yılından itibaren Bölge Ofisleri: Avrupa Bölge Bürosu (Kopenhag), Doğu Akdeniz Bölge Bürosu (İskenderiye), Afrika Bölge Bürosu (Brazzaville), Amerika Bölge Bürosu (Washington), Güney Doğu Asya Bölge Bürosu (Yeni Delhi), Batı Pasifik Bölge Bürosu (Manila) olarak son halini almıştır. 1953 yılında toplanan 6. Dünya Sağlık Asamblesinde; Bölgeselleşmeyi getiren ilkeleri bir kez daha onaylayarak bu yönelimin haklı gerekçelere dayandığını saptamıştır. DSÖ’nün 2020 yılı itibariyle 6 Bölge Ofisi, 150’den fazla Ülke Ofisi ve 194 üye ülkesi vardır.

Her ülkenin hangi Bölge Bürosu’na üye olduğu genellikle coğrafi konuma bağlıdır. Ancak, bu zorunlu değildir. Bölgeselleşmekten amaç, DSÖ’nün yetki ve görevlerinin dağıtılması olduğu kadar sağlık sorunları benzer olan ülkeleri bir araya getirerek daha homojen bir örgütlenme ve planlama sağlayarak daha etkin bir hizmet sunmaktır.

Her Bölge Ofisinin iki organı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Bölge Direktörü ve çalışanlarından oluşan Ofislerdir. Diğeri ise bölge sınırı içindeki DSÖ üyesi ülkelerin temsilcilerinden oluşan ve yılda bir kez toplanan Bölge Komitesidir. Bu Komiteler, bölgesel sağlık sorunlarını tartışarak Genel Kurul’da varılan kararları bölgesel düzeyde uygulamaya koymak, kendi bölgelerinin faaliyet raporunu hazırlamak ve iş programı düzenlemek üzere her yıl bir kez sonbaharda (Eylül ayında) toplanırlar. Kesin iş programı ertesi yılın ilk yarısında Yönetim Kurulu’na ve oradan da Genel Kurul’a gönderilir.

72 Yılda ilk kez “SANAL” ortamda yapılan 73. Dünya Sağlık Asamblesi

DSÖ’nün resmi olarak 1948 yılında çalışmalarına başladıktan sonra ilk kez –12 Aralık 2019 tarihinde Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkan ve tüm Dünya’ya yayılan Yeni Koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle– 18-19 Mayıs 2020 tarihleri arasında Cenevre’de yapılan “73. Dünya Sağlık Asamblesi” ni insansız yaptı. Yani “Sanal Ortamda” gerçekleştirdi.

DSÖ’ne üye 194 Devletin Sağlık Otoriteleri ile Birleşmiş Milletler ve Uzman Kuruluşları, alanlarında uzman Meslek ve Sivil Toplum Örgütleri, DSÖ’ne destek veren Donör Kuruluşların Temsilcileri yeni koronavirüs (Covid-19) konusundaki çalışmalarını, mücadele biçimlerini, paylaşımlarını ve aldıkları tedbirleri “sanal ortamda” paylaştılar. Türkiye’mizi temsilen de Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca 18 Mayıs 2020 tarihinde bir konuşma yapmıştı.

DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, hem 73. Dünya Sağlık Asamblesi açılış konuşmasında hem de 19 Mayıs 2020 tarihinde yaptığı kapanış toplantısında; Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını sürecinde “hesap verebilirliği” herkesten daha fazla istediklerini belirterek, “DSÖ şu an elindeki her türlü araçla salgına karşı savaş vermeye odaklandı. Odak noktamız hayatlar kurtarmaktır, önemli olan şey hayattır. Asla, asla pes etmeyeceğiz,” diye söz verdi. “Ortak insanlığımız, ortak tehdidimizin panzehiri olsun.” Dedi

DSÖ Avrupa Bölge Komitesi Toplantıları

DSÖ’nün yılda bir kez Mayıs ayında Cenevre’de topladığı Genel Kurul toplantıları ve her yıl Eylül ayında bir kez toplanan Bölge Komite toplantılarında; hem ülkeleri, hem bölgeleri hem de tüm Dünyayı ilgilendiren sağlık konularını ele alır, inceler, değerlendirir ve insan sağlığını korumaya yönelik kararlar alır, uygular ve uygulatılmasını sağlamak yönünde çalışmalarda bulunur.

Türkiye’nin de 1952 yılından beri üyesi olduğu ve Avrupa Bölge Ofisine bağlı 53 Devlet vardır. Bu Devletlerde yaşayan 900 milyondan fazla insana bu Bölge hizmet verir. Bölge Komiteleri, bölgesel nitelikteki konulara ilişkin politikalar belirler ve Bölge Bürosu’nun çalışmalarını denetler. Bölge Bürosu’na bağlı olarak bir veya birkaç ülkeyi kapsayan ve üye ülke hükümetleri ile Bölge Direktörü arasında ilişki kuran ülke temsilcileri de bulunmaktadır. Bu temsilci aynı zamanda, o ülkedeki saha projelerinde görevli DSÖ personelini de denetler.

Türkiye, ilk kez 7-10 Eylül 1953 tarihleri arasında, Danimarka’nın Kopenhag kentinde gerçekleşen  “Üçüncü DSÖ Avrupa Bölge Komite Toplantısına” dönemin Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Dr. Nail Karabuda ve Uluslararası İlişkiler Müdürü Dr. Tevfik Alan ile birlikte katılan ilk Türk heyetidir. Anılan tarihten günümüze geçen sürede Sağlık Bakanı başkanlığında heyetlerle düzenli katılım sağlanmıştır.

70. Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Komite Toplantısı

DSÖ Avrupa Bölge Komitesinin 70. Toplantısı, 14-15 Eylül 2020 tarihleri arasında; Dünya’da pandemi halini alan ve ülkemiz dâhil 190’a yakın Devleti etkileyen Yeni Koronavirüs (Covid-19) nedeniyle tarihinde ilk kez “Sanal Ortamda” toplanmaktadır.

DSÖ Avrupa Bölge Ofisine bağlı 53 üye Devlet’in sağlık bakanları ve üst düzey temsilcileri ile ortak kuruluşlar ve sivil toplum, 2 günlük bir gündemde sağlık konularını tartışmak üzere bağlantı kuracaklardır. İlk kez daraltılmış bir programla yapılacak Bölge Komite oturumlarında kısaltılmış gündemdeki temel sağlık sorunları şunları içermektedir.

• COVID-19 salgınına yanıt ve hem küresel hem de bölgesel olarak alınan dersler;
• 2020-2025 Yeni Avrupa Çalışma Programı “Daha iyi bir sağlık için ortak eylem”;
• Avrupa Bölgesinde dönüşüm;
• 2022-2023 Avrupa Bölgesi için önerilen bütçe ve bunun bölgesel etkileri ve
• Bölgesel Devlet dışı aktörlerin akreditasyonudur.

Oturumlar, İngilizce ve Rusça olarak canlı web yayını aracılığıyla sunulacak ve gerçek zamanlı haber, # RC70Europe kullanılarak WHO / Avrupa’nın sosyal medya kanallarında paylaşılmaktadır.

Kaynakça:

Bekir Metin, Küresel Salgın Hastalıklar ve Uluslararası Sağlık Örgütlenmeleri – DSÖ ve Türkiye İlişkileri, 1. Baskı, Temmuz 2020 Sonçağ Yayıncılık-Uzun Dijital Matbaa, Ankara