2023 Nobel Edebiyat Ödülü’nü Norveçli yazar Jon Fosse kazandı.

 2023 Nobel Ödülleri sahiplerini bulmaya devam ediyor. Son olarak dün Nobel Kimya Ödülü verilmişti. Nobel Kimya Ödülü 2023, ‘kuantum noktalarının keşfi ve sentezi’ çalışmaları nedeniyle Moungi G. Bawendi, Louis E. Brus ve Alexei I. Ekimov’a verildi. Hemen öncesinde ise Pierre Agostini, Ferenc Krausz ve Anne L’Huillier Nobel Fizik Ödülü’nü kazanmıştı. Nobel Edebiyat Ödülü 2023 sahibini buldu. Peki, Nobel Edebiyat Ödülü’nü kim aldı? İşte Norveçli Yazarın hayatı…

İsveç Kraliyet Bilim Akademisi’nin 5 Ekim 2023 tarihinde yaptığı açıklamada “Onun Norveççe Nynorsk dilinde yazdığı ve çeşitli türlere yayılan muazzam eserleri, çok sayıda oyun, roman, şiir koleksiyonu, deneme, çocuk kitabı ve çeviriden oluşmaktadır. Bugün dünyada en çok sahnelenen oyun yazarlarından biri olmakla birlikte, düzyazılarıyla da giderek daha fazla tanınmaktadır” denildi.

Jon Fosse kimdir?

Jon Olav Fosse (29 Eylül 1959 doğumlu) Norveçli bir yazar ve oyun yazarıdır. 2023 yılında “dile getirilemeyeni dile getiren yenilikçi oyunları ve düzyazıları nedeniyle” Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görüldü. Henrik Ibsen’den sonra en çok sahnelenen Norveçli oyun yazarıdır.

Jon Fosse, Norveç’in Haugesund kentinde doğdu. Yedi yaşındayken geçirdiği ciddi bir kaza onu ölümün eşiğine getirdi; bu deneyim onun yetişkinlik dönemindeki yazılarını önemli ölçüde etkiledi. Bergen Üniversitesi’ne kaydoldu ve karşılaştırmalı edebiyat okudu, daha sonra edebiyat kariyerine başladı ve Norveç dilinin iki yazılı standardından biri olan Nynorsk’ta yazdı.

İlk romanı Raudt, svart (Kırmızı, Siyah), 1983’te yayımlandı. İlk oyunu Og aldri skal vi skiljast  (Ve Asla Ayrılmayacağız), 1994 yılında sahnelendi ve yayımlandı. Fosse’nin romanlar, kısa öyküler, şiirler, çocuk kitapları, denemeler ve oyunlar yazması vardır. Eserleri kırktan fazla dile çevrildi. Aynı zamanda müzik de çalıyordu (keman) ve ergenlik çağındaki yazma pratiğinin çoğu, müzik parçaları için kendi şarkı sözlerini yaratmayı içeriyordu.

Fosse, 2003 yılında Fransa’nın Ordre ulusal du Mérite şövalyesi unvanına layık görüldü. Fosse ayrıca The Daily Telegraph’ın “Yaşayan En İyi 100 Dahi” listesinde de 83. sırada yer aldı.

2011 yılından bu yana Fosse’ye, Norveç devletine ait olan ve Oslo şehir merkezindeki Kraliyet Sarayı binasında bulunan fahri ikametgâh olan Grotten veriliyor. Grotten’in daimî ikametgâh olarak kullanılması, Norveç sanatına ve kültürüne katkılarından dolayı Norveç Kralı tarafından özel olarak verilen bir onurdur.

Fosse, İncil’in 2011’de yayınlanan Norveççe çevirisi Bibel 2011’in edebiyat danışmanları arasındaydı.

Fosse, Andvake (Uyanıklık), Olavs draumar (Olav’ın Düşleri) ve Kveldsvævd (Yorgunluk) üçlemesiyle 2015 İskandinav Konseyi Edebiyat Ödülü’ne layık görüldü.

Fosse’nin çok sayıda eseri Muhammed Hamed tarafından Farsçaya çevrilmiş ve eserleri İran/Tahran’daki ana salonlarda seslendirilmiştir.

Nisan 2022’de Damion Searls tarafından İngilizceye çevrilen A New Name: Septology VI-VII adlı romanı Uluslararası Booker Ödülü’ne aday gösterildi. Kitap, Kurgu dalında 2023 Ulusal Kitap Eleştirmenleri Birliği Ödülü’nün finalisti seçildi.

Fosse, romanları üzerinde çalışırken diğer yazarların eserleri üzerinde de çevirmen olarak çalışıyor.

Ödülü 2022’de Fransız yazar Annie Ernaux kazanmıştı

2022 Nobel Edebiyat Ödülü’nü, “kişisel hafızanın köklerini, yabancılaşmalarını ve kolektif kısıtlamalarını ortaya çıkarmadaki cesareti ve klinik duyarlılığı için” Fransız yazar Annie Ernaux kazanmıştı.

Ernaux’un yazılarında cinsiyet, dil ve sınıf açısından güçlü eşitsizliklerin damgasını vurduğu bir yaşamı tutarlı bir şekilde ve farklı açılardan incelediği, yazarlığa giden yolunun uzun ve zorlu olduğu belirtilmişti.

Nobel Edebiyat Ödülü

Nobel Edebiyat Ödülü, 1901-2023 yıllarında 116 kez verildi. Toplam 120 kişinin layık görüldüğü ödüllerden 4’ü, ikişer yazar arasında paylaştırıldı.

Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan en genç yazar 41, en yaşlı yazar 88 yaşında, ödül yalnızca 17 defa kadın yazarlara verildi.

2006’da Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Orhan Pamuk, Nobel alan ilk Türk yazar olmuştu.

Nobel Edebiyat Ödülü’nü 2021’de Zanzibar kökenli romancı Abdulrazak Gurnah kazanmıştı.