28 Temmuz Dünya Hepatit Günü

Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Hepatit Birliği tarafından “Dünya Hepatit Günü” olarak belirlenen 28 Temmuz günü, bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de gün dolayısıyla düzenlenen etkinliklerle, kamuoyunun dikkati hepatit hastalıklarına çekilmesi amaçlanmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü’nün “Dünya Hepatit Günü” ile ilgili aydınlatıcı mesajları

1. Karaciğer, bizi hayatta tutmak için her gün 500’den fazla hayati işlevi yerine getirir, bu nedenle viral hepatitlerin test edilmesi, tedavisi ve önlenmesi çok önemlidir.

Hepatit, karaciğerin iltihaplanmasıdır. Genellikle viral enfeksiyon veya bulaşıcı olmayan etkenler (ilaçlar, toksinler, alkol gibi) nedeniyle oluşur.

Hepatit virüsünün A, B, C, D ve E tipleri olarak adlandırılan 5 ana türü vardır. Hepsi karaciğer hastalığına neden olsa da bulaşma yolları, hastalığın şiddeti, coğrafi dağılım ve nasıl önlenebilecekleri gibi önemli şekillerde farklılık gösterirler.

B ve C tipi hepatit ise kronik hastalığa yol açar ve birlikte karaciğer sirozu, karaciğer fonksiyon kaybı, karaciğer kanseri ve viral hepatit kaynaklı ölümlerin en sık nedenidir.

2. Viral hepatit kaynaklı ölümler artıyor.

Hepatit B ve hepatit C birlikte 2022 yılında 1,3 milyon ölüme neden oldu.

Yaklaşık 304 milyon insan kronik viral hepatit enfeksiyonuyla yaşıyor.

Her gün 3500 kişi hepatit B ve C enfeksiyonlarından ölüyor. Bu her 30 saniyede bir hepatit ölümü anlamına geliyor.

Her gün 6.000’den fazla kişi viral hepatit virüsüne yakalanıyor.

 3. Dünya genelinde çok sayıda teşhis edilmemiş ve tedavi edilmemiş hepatit hastası bulunmaktadır.

Hepatit B hastası olan yaklaşık 220 milyon kişi teşhis edilmemişken, hepatit C hastası olan yaklaşık 36 milyon kişi de teşhis edilmemiş durumda.

Çoğu belirti hastalık ilerledikten sonra ortaya çıkar ve çoğu kişi hepatit B veya C’ye sahip olduklarını ancak ciddi karaciğer hastalığı veya kanseri geliştirdikten sonra öğrenir.

Hepatit hastalığıyla yaşayan kişilerin tanı konulduktan sonra bile tedavi ve bakım kapsamı şaşırtıcı derecede düşüktür.

Hepatit B ve C hastası olan 304 milyon kişiden yalnızca 7 milyonu Hepatit B tedavisi görürken, 12,5 milyonu Hepatit C hastalığından kurtuldu.

4. Çok sayıda hepatit enfeksiyonu ve ölüm önlenebilir.

Hepatitleri ortadan kaldırmak ve DSÖ’nün 2030 yılına kadar iddialı hedeflerine ulaşmak için, viral hepatitlere yönelik basitleştirilmiş bakım hizmetleri şunları sağlamalıdır:

• Kronik hepatit B ile yaşayan tüm hamile kadınlar tedaviye erişebilir ve bebekleri enfeksiyonu önlemek için hepatit B doğum aşılarına erişebilir;
• Hepatit B ve/veya hepatit C ile yaşayan insanların %90’ına teşhis konur; ve
• Teşhis konulan kişilerin %80’i Hepatit C’den kurtuluyor veya daha yeni Hepatit B genişletilmiş uygunluk kriterlerine göre tedavi görüyor.

Ancak kronik viral hepatitleri teşhis etmek, tedavi etmek ve önlemek için gerekli rehberliğe ve araçlara sahip olsak da bu hizmetlere hâlâ çoğu zaman toplum ulaşamıyor ve bazen yalnızca merkezi veya uzmanlaşmış hastanelerde ulaşılabiliyor.

• Viral hepatit için hızlı tanı testlerinin maliyeti 2 ABD dolarından daha azdır, ancak yine de birçok kişi test için cebinden masraf ödemek zorunda kalmaktadır.
• Artık damgalama ve ayrımcılığa karşı test yaptırmayı teşvik etmek için Hepatit C’yi kendi kendinize test etme ve DSÖ tarafından ön onaylanmışbir test yapma seçeneği var.
• Hepatit B aşısının zamanında uygulanması, bebeklerin ileriki yaşlarda karaciğer kanserine yakalanmasını önleyebiliyor. Ancak 2022 yılında bebeklerin yalnızca %45’i doğumdan sonraki 24 saat içinde hepatit B aşısı oldu.
• Uygun fiyatlı jenerik viral hepatit ilaçlarının bulunmasına rağmen, çok sayıda ülke hala bunlar için fazla ödeme yapıyor. Örneğin, hepatit C’yi tedavi etmek için kullanılan ilaçlar (jenerik sofosbuvir ve daclatasvir) 12 haftalık bir tedavi için 60 ABD dolarına mal oluyor, ancak ülkeler 33 ABD dolarından 10.000 ABD dolarına kadar ödeme yapıyor.

Hepatitsiz bir dünya için harekete geçmenin zamanı geldi.

Şimdi, hepatitsiz bir dünya yaratmak ve 2030 hedeflerimize ulaşmak için test, tedavi ve aşılamaya öncelik verme zamanı. Temel eylemler şunları içerir:

• Daha fazla insanın ihtiyaç duyduğu tedaviye erişebilmesini sağlamak için test ve teşhislere erişimi genişletmek;
• Aşılama, güvenli enfeksiyon ve enjeksiyon uygulamaları ve eğitim yoluyla hepatitin önlenmesine yönelik birincil bakım önleme çabalarının güçlendirilmesi;
• Toplum temelli hizmetlerden yararlanarak bakımı hastalara daha yakın hale getirmek için hepatit bakımının merkezden uzaklaştırılması;
• Hepatit bakımının mevcut sağlık hizmetlerine entegre edilmesi, hepatit tedavisinin birincil bakım, HIV hizmetleri ve zarar azaltma programlarıyla birleştirilmesi, böylece daha erişilebilir ve kapsamlı bir bakım sunulması;
• Etkilenen toplulukları ve sivil toplumu dahil ederek, viral hepatitten etkilenen insanların içgörülerinin ve deneyimlerinin önleme ve tedavi çabalarının merkezinde yer almasını sağlamak; ve
• Hepatit ortadan kaldırma programlarını desteklemek ve sürdürmek için yeni finansman yolları sağlamak amacıyla yerel veya yenilikçi finansmanın harekete geçirilmesi.

Hepatitte Aşı Hayati Önem Taşıyor

28 Temmuz Dünya Hepatit Günü. En temel sağlık problemlerinden biri olan viral hepatitlere dikkat çekmek ve farkındalığı artırmak amacı ile her yıl 28 Temmuz; Dünya Hepatit Günü olarak anılıyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün Hepatit B ve Hepatit C’yi ortadan kaldırma hedefini içeren “Viral Hepatit Küresel Stratejisi”; 2030 yılına kadar 300 milyonun üzerinde insanın hayatını değiştirmeyi hedefliyor.   Liv Hospital Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Binnur Şimşek hepatitle ilgili merak edilenleri anlattı.

Karaciğer kanserine yol açabiliyor

Günümüzde dünyada 300 milyon kişi hepatit B, 100 milyona yakın da hepatit C taşıyıcısı birey bulunuyor. Ülkemizde ise yaklaşık 3 milyon hepatit B ve 500-700 bin kişi de hepatit C taşıyıcısı bulunduğunu biliyoruz. Her iki hastalık da temel olarak kan yolu ile bulaşıyor ve farkında olunup tedavi edilmez ise, karaciğer sirozu ve karaciğer kanserine yol açarak ölümle sonuçlanabiliyor.

Hepatitlerden korunmak için bunları unutmayın!

• Aşı yaptırın,
• ⁠Hijyen şartlarını önemseyin (diş tedavisi, ameliyatlar, anjiyografiler, hemodiyaliz, iğne ile yapılan müdahaleler gibi tıbbi müdahalelerin steril şartlarda yapılması),
• ⁠Dövme-tatoo gibi iğneli girişimlerin bulaştırıcı olabileceğini ve
• ⁠Korunmasız cinsel temasın da hepatit bulaşına neden olabileceğini unutmayın.

Tedavisi nasıl yapılıyor?

Özellikle hepatit B ve hepatit C türleri, kronik enfeksiyona sebep olarak karaciğer sirozu ve karaciğer kanseri gibi ciddi komplikasyonlara ve ölümlere yol açabiliyor. Tüm dünyada karaciğer kanserlerinin yüzde 70’i bu iki virüse bağlı olarak ortaya çıkıyor. Ayrıca hepatit A, D, E virüsleri de karaciğerde hasar ortaya çıkarabilen diğer virüslerdir. Bunlardan Hepatit A ve E genellikle kronik hepatit haline dönüşmüyor, hepatit D ise sadece hepatit B taşıyıcısı olan kişilerde hastalığa yol açıp hızlıca karaciğer sirozu ve kanseri gelişimine sebep oluyor. Antiviral ilaçlar adını verdiğimiz mevcut tedavi rejimleriyle günümüzde hepatit C tedavisindeki başarı oranı çok yüksek olup, kür sağlanabilmesi mümkün. Hepatit B için ise uzun süreli uygulanacak etkin, güvenilir tedavi yöntemleri mevcuttur.

Önemli olan nokta; kişinin bu virüsü taşıdığını bilmesi ve zamanında (Karaciğerde kalıcı hasar veya kanser gelişmeden) tedavisi yürütecek hekime başvurmasının sağlanmasıdır. Hepatitlerden aşılama ile korunmanın sağlanması gerekir. Hepatiti B ve hepatit A’nın yüzde yüze yakın oranda koruyuculuk sağlayabilen aşıları mevcut, mutlaka her bireye uygulanması sağlanmalıdır.

Özellikle “merdiven altı“ sterilizasyona dikkat etmeyen yerlerde yapılacak girişimlerin hepatit bulaştırıcılığının yüksek olduğunu ve bu anlamda sağlık kuruluşu seçerken dikkat etmeniz gerektiğini unutmayın.

Kaynak: DSÖ Cenevre ve Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Binnur Şimşek, 28 Temmuz 2024