73. DSÖ Avrupa Bölge Komite Toplantısı Kazakistan’ın Astana kentinde yapıldı.
DSÖ Avrupa Bölge Komitesinin 73. oturumu, devam eden zorluklar ve krizler karşısında dirençliliğe net bir şekilde odaklanılarak sona eriyor.
Kazakistan’ın Astana kentinde 24-26 Ekim 2023 tarihleri arasında düzenlenen, 73. DSÖ Avrupa Bölge Komite Toplantısına (RC73), Bölgedeki 53 Üye Devletin yanı sıra sivil toplum ve özellikle gençlik temsilcileri de dahil olmak üzere bir dizi sağlık paydaşını bir araya getirdi. Sağlık Bakan Yardımcısı Doç. Dr. Tolga Tolunay başkanlığında (Halk Sağlığı Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mehmet Erdem Alagüney, AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü Uluslararası Kuruluşlarla İlişkiler Dairesi Başkanı Yusuf Irmak ve AB Uzmanı Yunus Emre Kaval’dan oluşan) bir heyet anılan toplantıda Türkiye’yi temsil etmiştir.
DSÖ Genel Direktörü ve Avrupa Bölge Direktörü’ nün dünya çapında ve Avrupa Bölgesi genelinde sağlığın durumuna ilişkin konuşmalarıyla başlayarak, kritik sağlık hizmetleri için iş gücünün güçlendirilmesi, acil durumlara hazırlıklılığın ilerletilmesi ve ele alınması gereken bir yol haritası konularında 3 gün boyunca görüşmeler yapıldı ve kararlar alındı. Antimikrobiyal direnç tehdidi (AMR), mülteci ve göçmen sağlığına ilişkin bir eylem planı, DSÖ/Avrupa Bölgesinin bütçe konuları ve diğer öncelikli konuların hepsi de DSÖ’nün 75. yıl dönümü bağlamında görüşüldü, tartışıldı ve önemli kararlar alındı.
Bir yıl önce, 72. DSÖ Avrupa Bölge Komitesi toplantısında Bölge Direktörü Dr. Hans Henri P. Kluge, Avrupa Bölgesinin, COVID-19 salgınının etkisiyle birçok cephede bir “kalıcı kriz” ile boğuştuğunu belirtmişti ve mpox (maymun çiçeği) salgını, Ukrayna’daki insani kriz, çocuk felcinin yeniden ortaya çıkışı ve iklimle ilgili krizleri gündem olarak konuşmuştu.
Bir yıl sonra RC73’te, İsrail, işgal altındaki Filistin toprakları ve Kafkasya’daki insani acil durumlar da dahil olmak üzere artan zorlukların ortasında, Bölge Direktörü, sağlık sistemleri ve sağlık ortaklarının bu zamanın krizleriyle yüzleşebilmesini ve bu krizlerle daha iyi bir şekilde başa çıkabilmesini sağlamak için dayanıklılığın önemini vurguladı.
Kazakistan’da temel sağlık hizmetleri bir haftalık etkinliklerle başlıyor
Bu yılki Avrupa Bölge Komite toplantısından önce, Kazakistan Sağlık Bakanlığı ve Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) Avrupa ve Orta Asya Bölge Ofisi ile birlikte DSÖ Avrupa Bölge Ofisi, 45. Temel Sağlık Hizmetleri (PHC) konulu uluslararası bir konferansa ev sahipliği yaptı. Tarihi (1978) Alma-Ata Bildirgesi’nden bu yana geçen yıllar ve Astana Bildirgesi’nin 5. yıldönümü, birinci basamak sağlık hizmetlerinin küresel olarak sağlık sistemlerinde oynaması gereken kilit rolü yineleyerek tartışıldı.
PHC konferansının açılışında konuşan Kazakistan Cumhurbaşkanı Ekselansları Kassym-Jomart Tokayev, dönüm noktası niteliğindeki 1978 Alma-Ata Bildirgesi’ni övdü ve bunu “küresel sağlık hizmetlerinin Magna Carta’sı” olarak tanımladı. Başkan ayrıca, birinci basamak sağlık kuruluşlarının dayanıklılık ve hızla uyum sağlama yeteneği gösterdiğini ve gelecekteki sağlık tehditlerine karşı dikkatli bir şekilde hazırlanmamız gerektiğinin altını çizdi. Kendisi, Kazakistan’ın son on yılda sağlık hizmetlerine erişim konusunda kaydettiği “önemli ilerlemeleri”, 6000 kuruluşun 30.000 uzman çalıştırdığını, neredeyse her yerleşim yerindeki gençlik sağlık merkezlerini ve 2018’den bu yana yerleşim yeri sağlık merkezlerinde 3 kat büyümeyi katılımcılarla paylaştı.
Delegeler, birinci basamak sağlık hizmetlerinin küresel sağlık açısından ne kadar önemli olduğunu, üst düzeyde siyasi taahhüt, yeterli yatırım ve stratejik uygulama gerektirdiğini vurguladı. PHC konferansının kapanış töreni sırasında, gençlerin öncülük ettiği bir sonuç bildirisinde gençlerden gelen 5 soru öne sürüldü ve bunlar konferans katılımcıları tarafından da benimsendi:
- Birinci basamak sağlık hizmetlerine adil erişimin sağlanması;
- Güvenin temeli olarak birinci basamak sağlık hizmetlerinin kalitesini artırmayı taahhüt etmeleri;
- Birinci basamak sağlık hizmetleri odaklı sağlık ve bakım iş gücüne yatırım yapılması;
- Dijital çağda birinci basamak sağlık hizmetinin insani ve ilişkisel yönlerini güvence altına alınması;
- Ruh sağlığı, sosyal hassasiyet, iklim değişikliğinin etkisi, AMR ve acil durumlar gibi mevcut ve ortaya çıkan sağlık ve refah sorunlarına karşı dayanıklılığı artırmaktır.
Bölge Direktörü’ nün Avrupa Bölgesi’ndeki sağlık durumuna ilişkin konuşması
RC73’ün açılışını yapan Kazakistan Başbakanı Ekselansları Dr. Alihan Smaiylov, tüm delegeleri memnuniyetle karşıladı ve ülkesinde son yıllarda dünya standartlarında bir birinci basamak sağlık sistemi oluşturmak için kaydedilen ilerlemenin altını çizdi. Geçen yıl kırsal sağlık hizmetlerinin modernleştirilmesine yönelik bir planın onaylandığını ve 655 kırsal sağlık merkezinin kurulacağını açıkladı. Başbakan Smaiylov ayrıca ülkenin sağlık işgücüne verdiği desteğin ve dijital sağlık pasaportları gibi yeniliklerin getirildiğinin altını çizdi. Sonuç olarak şu yorumu yaptı: “Geleceğe yönelik iddialı planlarımız var. Bölgemizdeki sağlık sistemlerinin gelişimine yön verecek yeni fikirlere ve deneyimlerimizi paylaşmaya her zaman açığız” dedi.
Kazakistan Sağlık Bakanı Dr. Azhar Giniyat, 73. DSÖ Avrupa Bölge Komite Toplantısı (RC73) Başkanlığına, Kazakistan’dan Dr. Marat Shoranov ise DSÖ Avrupa Bölgesi İcra Kurulu Başkanı olarak seçildiler.
Sağlık Bakanı Giniyat, delegeleri memnuniyetle karşılayarak, RC73’te gençlik temsilcilerinin de yer aldığı çok sayıda delegasyonun bulunduğunu ülkelerinde yapılan toplantıya katılmalarından dolayı duyduğu memnuniyeti dile getirdi. PHC Konferansının yanı sıra RC73’e de değinerek, “Astana bu hafta gerçekten de dünya sağlığının başkenti haline geldi” dedi.
RC73’ün açılış bölümünde, DSÖ Avrupa Bölge Ofisinin Hamisi Majesteleri, Danimarka Veliaht Prensesi Mary’nin bir video konuşması gösterildi. DSÖ’nün 75. Kuruluş yıldönümünde emek veren herkesi tebrik ederek, “Zorlu zamanlarda, bir pandeminin gölgesinde, bölgedeki savaş, yıkıcı depremler ve artan sayıda iklimle ilgili aşırı olaylar yaşıyoruz. DSÖ’nün çalışmaları hiç bu kadar zorlu geçmemişti” dedi.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, açılış konuşmasında Kazakistan’ı temel sağlık hizmetlerinin doğum yeri olarak kabul ettiğini ve Ukrayna’da uzun süredir devam eden savaş, İsrail’deki çatışmalar da dahil olmak üzere Bölgedeki çok sayıda acil durum hakkında güncel durumu ortaya koydu. İşgal altındaki Filistin toprakları, Türkiye’de devam eden deprem müdahalesi ve Ermenistan’daki mülteci krizi en önemli sorunlar olarak ortaya çıktı.
DSÖ Avrupa Bölge Direktörünün delegelere hitaben yaptığı konuşmaya dönersek, konuşmayı tek kelime özetledi: Dayanıklılık. Dr. Kluge, dirençli ve kararlı bir DSÖ Avrupa Bölgesi’nin 3 temel direğine dikkat çekti: Dayanıklı yönetişim, dayanıklı sağlık sistemleri ve dayanıklı insanlar.
Dr. Kluge, Birinci sırada küresel süreçlerle uyumlu katılımcı yönetişime sahip olmanın ne kadar önemli olduğunu açıkladı; ikincisi daha dayanıklı sağlık sistemleri için sağlık iş gücünün güçlendirilmesi hayati öneme sahiptir.
Son sırada Bölge Direktörü, Bölgedeki insanlar için hem ruhsal hem de fiziksel dayanıklılık için temel bir ön koşul olarak barışın önemini vurguladı.
Bölge Direktörünün konuşmasının ardından yapılan tartışma sırasında Üye Devletler, DSÖ/Avrupa’nın çalışmalarına ve performansına güçlü destek verdiklerini ifade ettiler ve Bölge Ofisinin net vizyonunu ve kararlılığını övdüler.
Seçimler, adaylıklar ve yönetim
Bölge Komitesinin ikinci gününde yönetişim ve bütçe konularına daha fazla odaklanıldı. Özel oturumların ardından Bulgaristan, İsrail, Polonya ve Norveç, Mayıs 2024’te Dünya Sağlık Asamblesi’ne adaylıklarını sundu.
Bölge Komitesi, Ekim 2023’ten Ekim 2026’ya kadar 3 yıllık bir görev süresi için DSÖ Avrupa Bölge Komitesi Daimî Komitesi’ne (SCRC) üyelik için İzlanda, Sırbistan, İsveç ve Tacikistan’ı seçti.
Ayrıca, Avrupa Bölgesi Değerlendirme Grubu üyeliğine Azerbaycan, İtalya, Kazakistan, Polonya ve Norveç seçildi.
Avrupa Bölge Komitesi ayrıca, Mayıs 2024’te Dünya Sağlık Asamblesi ve İcra Kurulu için seçmeli pozisyonların aday gösterilmesi sürecini de değerlendirdi.
Bölge Direktörü Dr. Kluge, DSÖ Avrupa Bölge Ofisinin, Birinci basamak sağlık hizmetleri için yeterli kaynaklara nasıl kaynak sağlandığı, bölgenin nasıl yapılandırıldığı, yönetildiği ve idare edildiğine dair genel bir bakış sundu. DSÖ Avrupa Bölge Ofisi’nin ilk Üst Düzey Hesap Verebilirlik Raporunu tanıttı. Daha fazla mali sürdürülebilirlik ve verimlilik ile daha iyi personel tutma çağrılarına yanıt vermek için DSÖ/Avrupa’nın ortaya koyduğu çalışmaları vurguladı. Bölge Direktörü, cinsel istismarın önlenmesi, sürdürülebilir çalışma yapılması, güçlendirilmiş iç kontroller ve kaynak seferberliği ve ortaklıkların güçlendirilmesi konusunda yeni bir yaklaşımın gerekliliğini vurguladı.
Ticari Operasyonlar Bölümü Direktörü David Allen, Avrupa Bölgesi Yönetişim Danışmanı Bayan Gabrielle Jacob ve Ülke Desteği ve Ortaklıklar Bölümü Direktörü Dr. Gundo Weiler (hepsi DSÖ Avrupa Bölge Ofisi Birimleri) daha sonra rapordaki diğer ayrıntıları şu şekilde sundular:
David Allen sırasıyla iş operasyonları, yönetişim ve liderlik ve ortaklık alanları. 2020-2025 Avrupa Çalışma Programının büyük ve karmaşık acil durumlardan etkilendiğini, bunun da artan personel maliyetleri ve harcamaları ve satın alma için daha büyük bir rol ile ilgili sonuçlar doğuran iş modellerinde bir değişime neden olduğunu vurguladı. DSÖ/Avrupa, yeni araçlar ve daha verimli çalışma yöntemleri sunarak yanıt verdi.
Dr. Gundo Weiler, artık daha geniş bir ulusal muhataplar ağının bulunduğunu, ülke ve alt-bölgesel işbirliğine daha stratejik bir yaklaşımın bulunduğunu kaydetti. Pan-Avrupa Liderlik Akademisi’nden ve kariyerinin ortasındaki profesyoneller için 2. Kademe’nin başarılı bir şekilde başlatılmasının yanı sıra Youth4Health ağı aracılığıyla gençleri sağlıkla ilgili karar alma süreçlerine dahil etmeye yönelik yoğun çabalardan bahsetti. Son olarak devlet dışı aktörlerle (NSA’lar) etkileşim kurmanın ve güçlü ortaklıklardan yararlanmanın gerekliliğini vurguladı.
Gabrielle Jacob, Avrupa Bölge Komitesi Daimî Komitesi (SCRC) alt grubu tarafından DSÖ/Avrupa yönetimine ilişkin olarak denetlenen kapsamlı bir yönetim incelemesinin unsurlarını sundu. Bu inceleme, gelecekteki raporlamaya yönetişim temel performans göstergelerinin eklenmesi, SCRC üyeleri ile Üye Devletler arasındaki etkileşimin güçlendirilmesi, NSA’larla daha anlamlı etkileşimin oluşturulması ve coğrafi olarak dağınık ofislerin kurulması, yenilenmesi ve sona erdirilmesine yönelik süreçlerin iyileştirilmesi de dahil olmak üzere 16 öneri ortaya koydu.
Üye Devletlerin tartışmalarının ardından, NSA’lara ilişkin 8 tanesine akredite statüsü veren taslak karar, yönetişime ilişkin karar ve onun 16 tavsiyesi kabul edildi.
Bütçe konuları ve Dünya Sağlık Asamblesinden kaynaklanan konular
Bütçe konularında, DSÖ Avrupa Bölge Ofisi’nin yeni İcra Direktörü Dr. Corinne Capuano, bütçenin ülke ofislerine stratejik olarak kaydırıldığının altını çizdi. Bölge Direktörü ayrıca tahsis edilmemiş esnek fonların ve sekreterya bünyesindeki fonların kullanılması için uygun kapasitenin sağlanmasının önemini vurguladı.
Üye Devletler genel olarak daha fazla şeffaflığı memnuniyetle karşıladılar ve planlanan kaynakların çoğunlukla ülke düzeyinde etki için kullanılacağını kaydettiler. Ayrıca öngörülemeyen fonların Bölge Ofisinin çalışmalarını kısıtladığı da kabul edildi.
Dünya Sağlık Asamblesinden kaynaklanan konular
İkinci günün son oturumunda delegeler Dünya Sağlık Asamblesi ve Yürütme Kurulu’ndan kaynaklanan konuları görüştü. DSÖ Genel Direktör Yardımcısı, Evrensel Sağlık Sigortası, Yaşam Kursu Bölümü Sorumlusu Dr. Bruce Aylward, DSÖ 14. Genel Çalışma Programı 2025-2028’in (GPW14) geliştirilmesine yönelik ilerleme ve danışma sürecine ilişkin genel bir bakış ortaya kondu. Bu, 6 stratejik hedefi içermektedir: iklim değişikliği ve sağlık konusunda dönüştürücü eylem gerçekleştirmek; Sağlığın belirleyicilerini ve temel nedenlerini yönlendiren sektörlerde sağlık ve refahı politika gündemlerinin merkezine yerleştirmek; temel sağlık hizmetlerinin kapsamına ilişkin eşitsizliklerin önemli ölçüde azaltılması; yıkıcı sağlık harcamalarındaki eğilimi tersine çevirmek; Her ülkenin salgın hastalıklar, pandemik hastalıklar ve diğer tehlikeler nedeniyle ortaya çıkan sağlık risklerini önlemeye ve azaltmaya tamamen hazırlıklı olmasını sağlamak ve tüm akut sağlık acil durumlarını hızla tespit edip yanıt verin.
Buna ek olarak Dr. Capuano, 2024’te yapılacak ilk finansal yatırım turundan bahsetti ve bunu, tüm ortakları GPW14 etrafında toplamak ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine ulaşmak için “GPW14’ü gerçekleştirmek amacıyla en iyi koşulları sağlamak için eşsiz bir fırsat” olarak tanımladı. Dr. Capuano, bir danışma planının devam ettiğini paylaştı.
Üye Devlet müdahalelerine yanıt veren Dr. Aylward, GPW14 aracılığıyla şunu açıkladı: “Özellikle ülke ve bölge ofislerimizi güçlendirirken DSÖ’nün normatif rolüne sadık kalmaya çalışıyoruz.” normatif çalışmalarının hızlı ve etkili bir şekilde uygulamaya konmasını sağlayabilmelidir.
DSÖ Avrupa Bölge Üye Devletleri, sağlık konularıyla ilgili planlamaları onayladılar.
Sağlık ve tedavi işgücüne ilişkin eylem çerçevesinin sunulduğu bir oturumda Üye Devletler, doktorları, hemşireleri ve bölge çapındaki diğer sağlık sağlayıcılarını etkileyen akut kriz döneminde bu planın önemini vurguladılar. Üye Devletler ve Sivil Toplum Kuruluşlarından delegeler, sağlık çalışanlarının son yıllarda, özellikle de COVID-19 salgını sırasında ve Bölgede devam eden acil durumlar sırasında karşı karşıya kaldıkları önemli stresin yanı sıra hem yaşlanan nüfus hem de yıpranan sağlık durumunun yarattığı zorluklara dikkat çektiler.
Antimikrobiyal direnç hem insan hem de hayvan sağlığı açısından küresel bir sorundur ve 2019 yılında Bölgede yaklaşık 500.000 kişinin ölümüyle ilişkilendirilmiştir. Üye Devletler, AMR ile mücadeleye yönelik kanıtlanmış müdahalelerin belirlenmesi, önceliklendirilmesi ve uygulanmasını içeren, Bölge Komitesi sırasında ana hatları çizilen bir yol haritasını onayladılar. DSÖ Baş Bilim insanı Dr. Jeremy Farrar, Avrupa Bölgesini gösterdiği liderliğinden dolayı tebrik ederken, AMR’nin küresel doğasına dikkat çekti ve rutin ameliyatlar ve güvenli anne bakımı gibi tıbbi prosedürler için oluşturduğu tehdidi, gerçek olasılık da dahil olmak üzere, keskin ifadelerle ortaya koydu.
Son yıllarda Avrupa Bölgesi’ni etkileyen birçok acil durum, bir “permakriz-kalıcı kriz” hissi yarattı. Bununla başa çıkmak için Bölgesel Acil Durum Direktörü Dr. Gerald Rockenschaub, DSÖ Avrupa Bölgesi’nde (2024-2029) sağlık acil durum hazırlığı, müdahale ve dirençliliğe ilişkin Hazırlık 2.0 stratejisini ve eylem planını tanıttı ve Üye Devletlere, bu sorunun nasıl çözüleceğine odaklanmaları çağrısında bulundu. Önümüzdeki sağlık acil durumlarını öngörmek ve bunlara hazırlanmak en iyisidir. Ayrıca Hazırlık 2.0 Teknik Danışma Grubu (TAG) Başkanı Dr. Gail Carson, Grubun son faaliyetlerine ilişkin bir güncelleme yaptı. Çeşitli paydaşları bir araya getiren stratejik ve işbirlikçi ortaklıklar yoluyla eyleme geçme ihtiyacını vurguladı ve TAG sürecinin daha yeni başladığını vurguladı.
73. DSÖ Avrupa Bölge Komite Toplantısı (RC73) nın kapanmasından önceki son oturumlardan birinde delegeler dikkatlerini mülteci ve göçmen sağlığına çevirdiler. DSÖ Avrupa Bölgesinde Mülteci ve Göçmen Sağlığına İlişkin Strateji ve Eylem Planının 2016-2022 süresinin sona ermesinin ardından Bölgenin Üye Devletleri hem mültecilerin akut ihtiyaçlarını hem de göçmenlerin yanı sıra sağlık sistemlerine uzun vadeli entegrasyonlarını görüştüler. Tartışmada evrensel sağlık güvencesi, işgücü göçü, sağlık işgücünün göçü ve iklim değişikliğinin göç ve yerinden edilme üzerindeki etkileri üzerinde duruldu.
73. DSÖ Avrupa Bölge Komite Toplantısı (RC73)’nın kapanışı
Oylamaların ardından, DSÖ Avrupa Bölge Komitesi’nin bir sonraki 74. Toplantının, DSÖ Avrupa Bölge Ofisinin merkezinin bulunduğu Danimarka’nın Kopenhag kentinde yapılacağı kesinleşti.
Toplantının kapanış konuşmasını yapan DSÖ Avrupa Bölge Direktörü Dr. Hans Kluge, “Bu hafta birlikte çok şey başardık; bir araya gelirsek ne kadar harika işler yapabileceğimizi gösterdik. DSÖ/Avrupa açısından, Bölgemizin ve dünyamızın her yerinde sağlığı teşvik etme, sağlama ve koruma misyonumuz, içinden geçtiğimiz bu trajik çatışma zamanlarında hiç bu kadar anlamlı olmamıştı. Zamanımızın gerçekleri karşısında görevimizi yerine getirmek için her zamankinden daha dirençli olmamız gerekiyor: dirençli yönetişim, sağlık sistemleri ve insanların sağlığı temel hedeflerimizdir” dedi.
Kaynak: DSÖ Avrupa Bölge Ofisi, Kopenhag, Kazakistan Astana, 4 Kasım 2023
