78. Dünya Sağlık Asamblesi sona erdi: tarihi sonuçlar, önemli olaylar

Dünya Sağlık Örgütü (WHO-DSÖ)’ne Üye 194 Devlet Heyetlerinin katıldığı yıllık toplantısı olan 78. Dünya Sağlık Asamblesi (WHA78), sağlık liderlerinin büyük başarıları ve küresel dayanışmayı övmesiyle 27 Mayıs 2025 tarihinde sona erdi.

DSÖ’nün en yüksek karar alma organı olan Genel Kurul (Asamble), 19-27 Mayıs 2025 tarihleri ​​arasında “Sağlık İçin Tek Dünya” temasıyla İsviçre’nin Cenevre kentinde gerçekleştirildi. Üye Devletler, sağlık alanındaki yaklaşık 75 madde ve alt maddeyi ele alarak karşılıklı görüşme ve tartışmalarla kararlara son halini verdi ve herkesin sağlığını iyileştirmek için önemli kararlar aldı.

DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus. “Tarihi” ve “dönüm noktası” kelimeleri aşırı şekilde kullanıldı, ancak 78. Dünya Sağlık Asamblesi’ni tanımlamak için mükemmel bir şekilde yapılarak gerçekleşti” dedi. 20 Mayıs 2025 tarihinde “Pandemi Anlaşması’nın kabulü ve değerlendirilen katkılardaki bir sonraki finansal artışın onaylanması, Üye Devletlerin kabul ettiği diğer birçok kararla birlikte, dünyaya çatışma karşısında iş birliğine ve bölünme ortasında birliğe ulaşabileceğimizin bir işaretidir” ifadesinde bulundu.

Dünyanın ilk pandemi anlaşması: Herkes için eşitlik

DSÖ’ne Üye Devletler, 20 Mayıs 2025 tarihinde DSÖ Pandemi Anlaşması‘nı kabul etti. Bu an, DSÖ’nün Üye Devletleri’nden oluşan Hükümetlerarası Müzakere Organı tarafından üç yıldan fazla süren yoğun müzakerelerin sonucunda ortaya çıkan kanunun kutlandığı içten alkışlarla karşılandı.

Anlaşmanın kabulü, dünyayı COVID-19 salgınının neden olduğu acıların tekrarından korumak için nesilde bir kez gelen bir fırsattır. Anlaşma, ulusal egemenliğe saygı gösterirken küresel koordinasyon ve iş birliğini, eşitliği ve gelecekteki salgınlar için erişimi geliştirmeyi amaçlamaktadır.

Önümüzdeki yıl, Üye Devletler, Anlaşmanın bir eki olan ve tıbbi gelişmelere eşit erişimi artıracak olan Patojen Erişimi ve Fayda Paylaşımı Sistemi (PABS) hakkında istişareler düzenleyerek Kararı temel alacaklardır.

Sürdürülebilir finansman: küresel sağlığın geleceğini korumak

Değişen bir finansal ortamda, Üye Devletler, değerlendirilen katkılarda ikinci %20’lik artışı onaylayarak DSÖ’nün kritik çalışmalarını korumak için birleştiler. 2030-2031’e kadar, Katkılar DSÖ’nün temel bütçesinin %50’sini oluşturacak ve daha öngörülebilir, dayanıklı ve esnek bir finansman sağlayacaktır.

DSÖ Genel Kurulu’nun sürdürülebilir finansmana olan bağlılığı burada bitmedi; WHA78 sırasında üst düzey bir taahhüt etkinliğinde, sağlık liderleri, Örgütün önümüzdeki dört yıl için küresel sağlık stratejisi için bağış toplama kampanyası olan WHO’nun Yatırım Turu için en az 210 milyon ABD doları taahhüt ettiler (14. DSÖ Genel Çalışma Programı). Yatırım Turu için halihazırda toplanan 1,7 milyar ABD dolarına ek olarak, bu taahhütler WHO’nun sürdürülebilir finansmanına doğru önemli bir adımı işaret ediyor. Mayıs 2024’te başlatılmasından bu yana Yatırım Turu 35 yeni bağışçıyı kabul etti ve DSÖ Genel Direktörü devam eden dönüşüm gündeminde öngörülen daha geniş bağışçı tabanına desteklerin daha da artacağını ifade etti.

Sağlık için eylem: önemli sonuçlar ve kararlar

78. Dünya Sağlık Asamblesi, devam eden sağlık sorunlarını ele almada kararlıydı ve tehditleri ve çatışmaları hedeflemede uyumlu bir çalışma ortaya koydu. Asamble’nin başarıları, Üye Devletler olarak sağlık alanında birçok alanı kapsıyordu

• Küresel sağlık finansmanı acil durumunu vurgulayan yeni bir karar kabul edildi;
• Akciğer ve böbrek sağlığı konusunda ilk kararları onayladı ve yaklaşan BM Genel Kurulu’nun bulaşıcı olmayan hastalıklara odaklanmasını vurguladı;
• Sağlık politikası ve uygulamaları için bilim odaklı normlar ve standartlar hakkında yeni bir karar kabul edildi;
• 2040 yılına kadar hava kirliliğinin sağlık üzerindeki etkilerini yarıya indirmek için yeni bir hedef benimsendi;
• Artan Kanıtlarla birlikte sosyal bağlantıyı teşvik etmek için yenilikçi bir karar benimsendi; bu bağlantının daha iyi sağlık sonuçları ve erken ölüm riskini azalttığına dair kanıtlar artıyor;
• Kurşunsuz bir gelecek için karar alındı;
• Dünya genelinde 7000’den fazla nadir hastalıktan biriyle yaşayan 300 milyondan fazla insanı korumak için nadir hastalıklarla mücadele amacıyla bir karar kabul edildi;
• Anne Sütü Yerine Geçen Ürünlerin Pazarlanmasına İlişkin Uluslararası Kanun’un hükümlerinin, formül süt ve bebek mamalarının dijital pazarlamasını ele almak amacıyla genişletilmesi konusunda mutabakata varıldı;
• Gine Solucanı hastalığının ortadan kaldırılmasını hızlandırmak için bir karar alındı.

DSÖ Genel Kurulu (Asamble), dijital sağlık, sağlık ve bakım iş gücü, tıbbi görüntüleme, hemşirelik ve ebelik, duyusal bozukluk ve cilt hastalıkları gibi konularda başka kararlar da kabul etti. İki yeni resmi DSÖ sağlık kampanyası oluşturuldu: Dünya Rahim Ağzı Kanseri Eliminasyon Günü ve Dünya Prematüre Günü.

Sağlık acil durum hazırlığı ve müdahalesinin güçlendirilmesi

78. Dünya Sağlık Asamblesi ayrıca WHO’nun sağlık acil durumlarındaki çalışmalarını da ele aldı. Geçtiğimiz yıl boyunca WHO-DSÖ, 89 ülke ve bölgedeki 51 derecelendirilmiş acil duruma uluslararası olarak müdahale etti; bunlara kolera ve mpox’un küresel salgınları (uluslararası endişe yaratan bir halk sağlığı acil durumu) ve çok sayıda insani kriz de dahildi. 28 sağlık kümesinde 900’den fazla ortakla çalışan WHO, insani ortamlarda 72 milyon kişiye sağlık yardımı sağlamaya yardımcı oldu. Yeni acil durumların yaklaşık %60’ı iklimle ilgiliydi ve iklim değişikliğinin artan sağlık etkilerini vurguladı.

DSÖ 78. Genel Kurul Toplantısı sırasında Üye Devletler

• DSÖ’nün sağlık acil durumlarındaki çalışmalarına ilişkin konuları ele aldı ve bu alanda Örgütün liderliğini takdir etti;
• DSÖ Genel Direktörünün sağlık acil durumlarının önlenmesi, hazırlıklı olma, müdahale ve dayanıklılık (HEPR) çerçevesinin uygulanmasına ilişkin raporunu not ettiler ve küresel mimarinin güçlendirilmesine desteklerini dile getirdiler;
• Ukrayna ve işgal altındaki Filistin topraklarında yaşayan insanların sağlık ihtiyaçları göz önünde bulunduruldu;
• Genel Direktörün Uluslararası Sağlık Tüzüğü’nün (2005) uygulanmasında kaydedilen ilerlemeye ilişkin raporunu not etti; ve
• Halk sağlığı ve salgınların kontrolüne yönelik sosyal önlemler konusunda araştırma tabanının güçlendirilmesine ilişkin bir kararı onayladı.

Kaynak: Dünya Sağlık Asamblesi, Cenevre Merkezi, 28 Mayıs 2025

Gayriresmi çeviri ve haber Bekir Metin, DSÖ Türkiye Eski Temsilcisi, 29 Mayıs 2025