BM Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO) nün Tarihçesi ve Türkiye ile İlişkileri

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 17 Kasım 1966 tarihli kararı ile UNIDO kuruldu. 8 Nisan 1979 tarihinde Viyana’da düzenlenen Konferans sonucu UNIDO, 1985’de bir uzmanlık kurumuna dönüştürüldü. Merkezi Viyana oldu. Nisan 2019 tarihi itibariyle UNIDO’ ya 170 üye ülke vardır.

UNIDO’ nun temel amacı, gelişmekte olan ve ekonomisi geçiş döneminde bulunan ülkelerin sanayileşmesine katkı sağlamaktır. Son yıllarda UNIDO; Çevresel sürdürülebilirlik, geniş kapsamlı küreselleşme ve fakirliğin azaltılması faaliyetlerine odaklanarak küresel kalkınmada çok önemli bir yapıdır. Uzun vadede üç temel faaliyet alanı belirlenmiştir:

• Üretim faaliyetleri ile fakirliğin azaltılması,
• Ticari kapasitenin geliştirilmesi,
• Enerji ve çevredir.

Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO)’nın görevi, 2013 yılında gerçekleştirilen UNIDO Genel Konferansı’nın 15. Oturumunda, UNIDO’nun 1975 yılında Peru’nun Lima kentinde gerçekleştirdiği II. Genel Konferansı’nda bir Bildirge yayınlandı. Lima Bildirgesinde deklere edilen; Gelişmekte olan ülkeler ve geçiş ekonomilerinde Kapsayıcı ve Sürdürülebilir Sanayi Geliştirme (ISID)’yi benimsendi.

ISID’in sürdürülebilir gelişmenin üç temel ayağına entegre bir yaklaşım olarak uygunluğu gelecek 15 senede Birleşmiş Milletler ve ülke girişimlerini şekillendirecek olan 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi ve ilgili Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDGs) tarafından yakın zamanda kabul görmüştür. UNIDO’ nun yetkisi “Dirençli altyapı inşa etme, kapsayıcı ve sürdürülebilir sanayileşmeyi teşvik etme ve inovasyonu destekleme” çağrısı yapan SDG-9 tarafından tam olarak tanınmaktadır. Fakat ISID’in uygunluğu bir şekilde tüm SDG’ler için geçerlidir.

Yeni Uluslararası Ekonomik Düzen’ in kurulması yolundaki en somut adım UNIDO’ nun Orta Vadeli Program Çerçevesi kapsamında 2018-2021’de ayrıntılı olarak belirtildiği gibi dört stratejik öncelikte belirlenmiştir.

• Ortak refah oluşturma
• Ekonomik rekabetçiliği ilerletme
• Çevreyi koruma
• Bilgi ve kurumları güçlendirmek

UNIDO’ nun İdari Yapılanması: Dört ana organdan oluşur. İki yılda bir toplanarak örgütün yönelimlerini kararlaştıran tam üyeli Genel Konferans, kararların sürekliliğini sağlayan Sınai Kalkınma Konseyi, Program ve Bütçe Komitesi ile Sekretarya. Örgütün her iki yılda bir üye ülke temsilcilerinin katılımı ile yapılan Genel Konferanslarında sınai kalkınmaya yönelik politikalar ile izlenecek stratejiler belirlenmektedir.

Örgütün en yüksek idari organı Genel Konferans’tır. Üye ülkelerin katılımıyla toplanan Genel Konferans, Örgütün stratejisini ve izlenecek politikaları saptar, çalışma programını ve bütçeyi onaylar, Örgüt Genel Direktörünü atar ve kurul üyelerini belirler. Örgütün diğer idari organları olan Sınai Kalkınma Kurulu 53, Program ve Bütçe Kurulu ise 27 üyeden oluşur. Genel Direktör adayını Sınai Kalkınma Kurulu belirler. Genel Direktörün görev süresi 4 yıldır.

UNIDO’nun Türkiye ile İlişkileri

Türkiye UNIDO Ofisi 1967 yılında açılmış olup UNIDO ile Türkiye Hükümeti’nin arasında 2000 yılında imzalanan yeni bir anlaşma sonrasında UNIDO Türkiye Bölgesel İşbirliği Merkezi haline gelmiştir. UNIDO Türkiye Bölgesel İşbirliği Merkezi, UNIDO ve Türkiye Hükümeti; Ülkenin akademi, özel sektör ve sivil toplumu arasındaki “Kapsayıcı ve Sürdürülebilir Sınai Kalkınmayı” teşvik etmek amaçlı genel işbirliğini   geliştirmek, koordine etmek ve aktif olarak desteklemekten sorumludur. Merkez ayrıca UNIDO’ nun Türkiye’deki ana tematik öncelikli alanlarında teknik işbirliği projelerinin uygulanmasından da sorumludur.

Şubat 2000’de yürürlüğe giren ve Ankara’da mukim BM Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO) Ülke Ofisini, UNIDO Bölgesel İşbirliği Merkezine dönüştüren anlaşmanın süresi, 2005 ve 2010 yıllarında 5’e yıllık sürelerle uzatılmıştır.

Türkiye-UNIDO işbirliği ile birçok proje geliştirilmiş ve uygulamaya konulmuştur. Ayrıca, Türkiye ile UNIDO arasındaki işbirliğini geliştirmek, ortak projeleri değerlendirmek ve yeni işbirliği imkânlarını saptamak üzere, Türkiye-UNIDO Ortak Komitesi kurulmuştur. Bu Komite 1983 yılından beri her yıl sırasıyla Viyana ve Ankara’da toplanmaktadır. Komite’ ye Türk tarafını temsilen Dışişleri Bakanlığı başkanlık etmektedir. Ayrıca, bu Komitede Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Avrupa Topluluğu Koordinasyon Genel Müdürlüğü ve DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) asil üye olup, Komite çalışmalarına Çevre Bakanlığı, Enerji Bakanlığı, Eğitimci Kuruluşlar, Türk Teknoloji Geliştirme Vakfı ve proje sahibi kuruluşlar katılmaktadır.

Ülkemiz UNIDO’ da yükselen donör ülkeler arasındadır. Türkiye bu bağlamda, 2006-2008 dönemi için UNIDO Sınai Kalkınma Fonu’na 500 bin Dolarlık katkı (Afrika ve Latin Amerika’ya yönelik) yapmıştır. Ülkemiz Afrika’ya yönelik katkısı çerçevesinde UNIDO’nun Afrika Yatırım Destek Programına yaklaşık 100 bin Dolarlık ilave destekte bulunmuştur. Bunlara ek olarak, Türkiye Örgüte 2013, 2014 ve 2015 yılı katkı payı olarak sırasıyla 668.957, 1.487.459, 1.492.924 Avro ödemiştir. Örgütle ilişkilerimiz özellikle son dönemde artan yoğunlukta devam etmektedir. Birçok kurum ve kuruluşumuz, Örgütle sıkı bir işbirliği yürütmektedir.

UNIDO “Eko-verimlilik (Temiz Üretim) projesi Haziran 2008 yılında başlatılan MDG-F İspanyol Hibesi ile desteklenmiş olup Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) ile birlikte yürütülmüştür. Proje çerçevesinde eko-verimlilik konusu ile ilgili ülkede kapasite oluşturulmuş (Temiz Üretim), 6 firmada ağırlıklı su azaltımı olmak üzere eko-verimlilik pilot çalışmaları gerçekleştirilmiş ve Türkiye’de Ulusal Eko-Verimlilik Merkezi kurulmuştur.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na bağlı yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü’nün (YEGM) yürütücülüğünde; Küresel Çevre Fonu (GEF) desteğiyle Türkiye’ de Sanayide Enerji Verimliliğinin Artırılması Projesi gerçekleştirilmektedir. Proje ortakları: YEGM, Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB), Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ve Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV). Proje etkin bir enerji yönetimi sistemi oluşturulmasında sanayi kuruluşlarını teşvik etmek suretiyle Türkiye’ de sanayide enerji verimliliğinin iyileştirilmesi amaçlanmaktadır.

Türkiye’deki özel sektör gelişme faaliyetlerine ilişkin olarak Türkiye’nin Tekstil Sektöründeki KOBİ’ler için sürdürülebilir Ağlar Oluşturma ortak projesi de 2013 yılı sonunda tamamlandı.

2014 yılı itibarıyla UNIDO Türkiye Ofisi tarafından ülkemiz ilgili kuruluşlarıyla ortaklaşa olarak sanayide enerji verimliliği, temiz üretim, iklim değişikliğinin önlenmesi, nanoteknoloji gibi alanlarda 10 adet proje yürütülmektedir. Bunların finansmanı ülkemizin yanı sıra Küresel Çevre Fonu ve Montreal Protokolü Çok Taraflı Fonu’ndan sağlanmaktadır.

UNIDO 2015 yılında Suriyeli Türkiye’deki Genç ve Kadın Suriyelilere Yönelik Hazır Giyim Mesleki Eğitim Programı Projesini AFAD ile birlikte uygulamaya başlamıştır. Proje 1000 Suriyeliye hazır giyim alanında mesleki eğitim sağlamış ve özellikle genç ve kadın mültecilerin geçinme koşulları ve sosyal güvenliğini iyileştirmiştir. Projenin ikinci aşamasına 2016 yılında da devam edildi.

Türkiye 2015 Sonrası Milli İstişarelerin ikincisi için seçilen ülkelerden biri oldu ve 2015 Sonrası Kalkınma Gündemi Türkiye İstişareleri Özel Sektör Katılımı UNIDO Türkiye Ofisi tarafından düzenlenmiştir.

Yabancı yatırım, uygun teknolojilerin geliştirilmesi ve transferi, KOBİ’lerin güçlendirilmesi, hidrojen enerjisi ve çevresel konular, Türkiye-UNIDO ilişkilerinin her düzeyde geliştirilebileceği alanlar arasında yer almaktadır.

UNIDO; TÜBİTAK, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve TİKA işbirliğiyle ülkemizde teknolojik öngörü seminerleri ve çeşitli eğitim programları gerçekleştirilmektedir.

Türkiye’deki UNIDO Ofisi Hakkında Genel Bilgi

UNIDO Türkiye Saha Ofisi 1967 yılında kurulmuş olup, 2000 yılında UNIDO ile Türkiye Hükümeti arasında imzalanan yeni anlaşmayla UNIDO Bölgesel İşbirliği Merkezi (UCRC) adını almıştır.

UCRC, sürdürülebilir endüstriyel kalkınmayı teşvik etmek amacıyla UNIDO ile Türkiye Hükümeti, akademi, özel sektör ve ülkenin sivil toplumu arasındaki genel işbirliğini geliştirmek, koordine etmek ve aktif olarak desteklemekten sorumludur.

UCRC, UNIDO’nun çevre, iklim değişikliği, yenilenebilir enerji, tarımsal sanayi, ticaret, yatırım ve inovasyon gibi temel tematik öncelik alanları kapsamında Türkiye’de UNIDO teknik işbirliği projelerinin uygulanmasını kolaylaştırmaktadır

Bu çerçevede UNIDO, Türkiye’de kümelenme geliştirme, eko-verimlilik-temiz üretim, sanayide enerji verimliliği, temiz teknoloji inovasyon hızlandırma programı, Montreal Protokolü, Stockholm ve Minamata Sözleşmesi gibi uluslararası çevre anlaşmalarının uygulanması vb. konularda Türk Hükümetine teknik yardım sağlayan bir dizi projeyi hayata geçirmektedir.

Ayrıca UCRC her yıl gıda işleme, tekstil-deri laboratuvarları, nanoteknoloji, yatırım teşviki vb. alanlarda çoğunlukla Orta Asya, Orta Doğu ve Afrika’dan katılan uzmanlara yönelik uluslararası eğitim programları düzenlemektedir.

2015 Sonrası Kalkınma Gündemi kapsamında, UCRCT ve Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi Türkiye işbirliğiyle yürütülen 2015 Sonrası “Özel sektörle işbirliği” konulu Ulusal İstişarelerin ikinci turunda rapor yayınlama görevini Türkiye üstlendi.

Ayrıca, özellikle genç ve kadınlar olmak üzere mültecilerin geçim kaynaklarını ve sosyal güvenliklerini iyileştirmeyi ve onlara kendi işlerini kurmaları için beceri kazandırmayı amaçlayan “ Mobil Giyim Beceri Birimleri Kullanılarak Türkiye’deki Suriyeli Genç ve Kadın Mültecilere Mesleki Eğitim ” projeleri, UCRCT tarafından Şanlıurfa-Harran, Kilis-Öncüpınar, Gaziantep-Islahiye, Kahramanmaraş-Dulkadiroğulları Geçici Koruma Merkezlerinde uygulanmış olup, toplam 2161 mülteci Milli Eğitim Bakanlığı belgesi almaya hak kazanmıştır.

Devam Eden Projeler: Ongoing Projects_UNIDO_tr (31.8.2024)

UNIDO Center for Regional Cooperation in Türkiye

Güncelleme: 31 Ağustos 2024

Kaynakça

Sağlık Alanında Dış İlişkiler Kitabı (Yazanlar: Bekir METİN, Sevim AYDIN, Ankara, 1997 Baskı, Matbaa: Aydoğdu Ofset)

UNIDO Viyana Merkez Ofisi

UNIDO Türkiye Ofisi

Dışişleri Bakanlığı  Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO)  Sayfası

Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Kuruluşlar ve İlişkilerimiz