Çiçek Hastalığının Ortadan Kaldırılması Bildirisi’nin 40. Yıldönümü

DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus’un “Çiçek Hastalığının Ortadan Kaldırılması Bildirisi’nin 40. Yıldönümü” nedeniyle yaptığı açıklama (Cenevre, 8 Mayıs 2020) 

“Salgın hastalık söz konusu olduğunda, ortak bir sorumluluğumuz ve ortak bir kaderimiz var,”

Çiçek hastalığının ortadan kaldırılması ve Covid-19 ile mücadelede temel

Dünya Sağlık Asamblesi tarafından Çiçek Hastalığının Ortadan Kaldırılması Bildirisi’nin 40. yıldönümüdür. Çiçek hastalığı, yalnızca 20. yüzyılın ilk üççeyreğinde her yıl ortalama 4 milyon kişinin ölümüyle, 300 milyondan fazla can kaybına neden olmuştur. En az 3000 yıl boyunca var olmuş ve DSÖ liderliğindeki küresel bir çaba ile ortadan kaldırılıncaya kadar dünyanın en korkulan hastalıklarından biri olmaya devam etmiştir. Dünya çapında tamamen yok edilen tek insan hastalığıdır. Küresel toplumun çiçek hastalığını yok etmek için nasıl bir araya geldiği, bugün Covid-19 ile mücadelede önemli ve değerli dersler sunmaktadır.

Covid-19 çiçek hastalığı ile aynı değildir. Çiçek hastalığına, bir kişiden diğerine solunum damlacıkları veya doğrudan temas yoluyla bulaşabilen bir ortopoksvirüs olan variola virüsü neden olmuştur ve 150 yıldan uzun bir süredir aşısı mevcuttur. Covid-19 da kişiden kişiye ve kontamine yüzeylerle temas yoluyla geçmektedir, ancak şu anda lisanslı aşısı bulunmamaktadır. Ne olursa olsun, güçlü politik irade, temel alan epidemiyolojisi ve hayat kurtaran halk sağlığı müdahaleleri etrafında odaklanan çiçek hastalığını ortadan kaldırmak için kullanılan önlemler ve yaklaşımlar, bugün dünya Covid-19 salgınıyla savaşırken de eşit derecede geçerlidir.

Önemli halk sağlığı stratejileri ve o sırada başarılı olmak için kritik öneme sahip ulusal düzeyde çaba, Covid-19 ile mücadele etmek için yapmamız gereken her şeyin merkezinde yer almaktadır. Bunlar arasında sınırlı olmamakla birlikte: gözetim, vaka bulma, temaslı takibi, izolasyon ve uygun yerde karantina, toplum sahibi olma duygusu oluşturma, aşılarla ilgili küresel araştırma ve geliştirmeyi uyumlulaştırmak ve hızlandırmak, tanılama, halk sağlığı ve sosyal önlemleri desteklemek için terapötik ve teşhis ve hayat kurtaran klinik uygulamalar bulunmaktadır.

Tıpkı çiçek hastalığında olduğu gibi, insanların kendilerini ve başkalarını korumalarını ve yeni vakalar bulmalarını sağlamak için etkili iletişim, bugün salgın müdahalesinin merkezinde yer almaktadır. Doğru bilgiyi doğru zamanda, doğru şekilde, doğru insanlara ulaştırmak – 1950’lerde çocuk felci posterlerinden, 1970’lerde çiçek hastalığı için fotoğraf kartlarından, son kırk yılda büyük halk sağlığı programları için büyük ölçekli sosyal seferberlikten – 2020’de risk iletişimini netleştirmek ve yanlış bilgilendirme ile mücadele etmek üzere ‘infodemiyi yönetmek’ için kesinlikle kritik öneme sahiptir. Onları nasıl adlandırdığımız bugünün dünyasında değişse bile, söylentiler her zaman bol miktarda bulunmaktadır.

Bununla birlikte, zamana göre test edilmiş bu stratejiler, küresel işbirliği ve karşılıklı destek olmasaydı insanlığı çiçek hastalığı belasından kurtaramazdı. Bu bize aynı sonucu yeni bir dönemde de başarabileceğimize dair umut vermektedir. Bugün jeopolitik gerginliklere rağmen, tıpkı 1970’lerde çiçek hastalığının nihayet ortadan kaldırıldığı Soğuk Savaş sırasında olduğu gibi, dünyanın dört bir yanından bilim insanları ve halk sağlığı çalışanları sağlığımızı tehdit eden öldürücü bir enfeksiyonu durdurmak için birlikte çalışmaktadır.

Çiçek hastalığının ortadan kaldırılmasının 40. yıldönümü aşı için de önemlidir. Çiçek hastalığının ortadan kaldırılması, birçok ülkede temel sağlık hizmetlerinin kurulmasını destekleyen dünya çapında aşı programlarının temelini atmıştır. Günümüzde, aşıya karşı kararsızlık artmaktadır ve iletişim önlemleri mevcut değilse, Covid-19’a yapılan küresel müdahaleyi rayından çıkarabilir. Aşılar işe yaramaktadır ve aşı, çiçek hastalığı aşısının keşfi ve kabulü sayesinde, milyonlarca ölümün ötesinde çocuk felci, kızamık ve diğer bulaşıcı ve kronik hastalıklardan her yıl 3 milyon hayat kurtarmaya devam etmektedir.

DSÖ, 8 Mayıs 2020 tarininde halk sağlığı tarihindeki bu tarihsel başarıyı belirtmek için hatıra olarak https://unstamps.org/shop/40th-anniv-of-eradication-of-smallpox-chf-170-ge-definitive-full-stamp-sheet/ adresindeki çiçek hastalığı posta pulunu basmıştır. Birleşmiş Milletler Posta İdaresi tarafından DSÖ için tasarlanan pul, kolektif mirasımızı, bunu mümkün kılan insanları ve bugün yeni bir ortak tehditle mücadele etmek için ihtiyaç duyduğumuz küresel dayanışmayı onurlandırmak için ortaya çıkarılmıştır.

Çiçek hastalığının yeryüzünden silinmesinin 40 yıldönümünün Dünya Sağlık Örgütü tarafından kutlanması bana; Afrika’ da başta çiçek hastalığı olmak üzere salgın hastalıklara karşı verilen mücadelede 22 yıl Afrika Devletlerinin birçoğunda hizmet veren ve DSÖ tarafından şeref madalyası ile ödüllendirilen Dr. Celalettin Algan’ı da rahmet ve hürmetle anmak gerekir. (B.M. DSÖ Türkiye eski Temsilcisi)