DSÖ Anayasası, Hedefleri ve Bildirgeleri
Dünya Sağlık Örgütü; Türkiye’nin de içerisinde yer aldığı 61 Ülkenin ve 8 Uluslararası Kuruluş temsilcilerinin New York’ta 22 Temmuz 1946 tarihinde toplanarak DSÖ Anayasası oluşturulmuş ve Anayasanın belirlenen sayıda ülkenin onayı ile 7 Nisan 1948 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Türkiye’nin DSÖ’ye resmi üyelik başvurusu 2 Ocak 1948’dir. Türkiye, DSÖ Anayasasını 09 Nisan 1949 tarih ve 5062 sayılı Kanunla Türkiye Büyük Millet Meclisinde onaylayarak kabul etmiştir.
DSÖ Anayasasının amaç kısmında yer alan ‘’Bütün Uluslar mümkün olan en yüksek sağlık düzeyine ulaşacaktır.’’ İlkesi çerçevesinde çalışmalar sürdürülmekte ve ortaya çıkan yeni gelişmeler çerçevesinde gerekli güncellemeler de yapılmaktadır.
Birleşmiş Milletler Beyannamesine uygun olarak bu Anayasaya bağlı olan Devletler, tüm milletlerin mutluluğu, uyumlu ilişkileri ve güvenliği için aşağıdaki ilkelerin temel olduğunu ilan ederler:
• Sağlık, sadece hasta veya sakat olmama hali değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan iyi olma halidir.
• Erişilebilecek en yüksek düzeyde, sağlıktan yararlanmak, ırk, din, politik inanç, ekonomik ve sosyal koşullar gözetmeksizin her insanın temel haklarından biridir.
• Tüm milletlerin sağlığı barış ve güvenliğine ulaşmak için temel öge olup bireyler ve Devletler arasındaki tam işbirliğine bağlıdır.
• Herhangi bir devletin sağlığın gelişimi ve koruma yönünde elde ettiği başarı herkes için değerlidir.
• Değişik ülkelerde sağlığın ilerlemesi ve hastalıkların, özellikle bulaşıcı hastalıkların kontrolünde görülen farklı gelişim ortak bir tehlikedir.
• Çocuğun sağlıklı gelişimi temel önem taşır, her gün değişen bir çevre içinde uyumlu yaşama yeteneği bu gelişim için gereklidir.
• Sağlığa tam anlamıyla erişmek için tıp, psikoloji ve ilgili bilgi olanaklarının tüm milletlere ulaştırılması gereklidir.
• Halk sağlığının geliştirilmesinde kamunun bu konuda aydınlatılması ve aktif işbirliği en büyük önemi taşır.
• Hükumetler, kendi halklarının sağlığı yönünden sorumludurlar, bunu ancak yeterli sağlık ve sosyal önlemler almak koşuluyla gerçekleştirirler.
Bu ilkeleri kabul ederek, Anlaşmaya katılan taraflar, tüm milletlerin sağlığını geliştirmek ve korumak için kendi aralarında ve diğerleri ile işbirliği amacı ile mevcut Anayasayı kabul etmişler ve Dünya Sağlık Örgütü’nün Birleşmiş Milletler Beyannamesi’ nin 57. maddesine göre özel bir ihtisas kuruluşu ortaya çıkarmışlardır.
DSÖ’nün Görevleri Anayasanın 2. Maddesinde açık şekilde belirtilmiştir.
• Uluslararası sağlık çalışmalarında yönetici ve koordine edici bir otorite olarak hareket etmek.
• BM, İhtisas Kuruluşları, sağlık idareleri, meslek grupları ve uygun görülecek diğer örgütlerle etkin ilişkiler kurmak ve sürdürmek.
• İstekleri üzerine Hükumetlere sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi için yardımcı olmak.
• İstekleri üzerine Hükumetlere sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi konusunda yardımcı olmak.
• BM’in isteği üzerine, manda altındaki bulunan milletler gibi özel olan gruplara sağlık hizmetleri götürmek ve acil yardımlar yapmak ya da bunların sağlanmasına yardım etmek.
• Epidemiyolojik ve istatistiki hizmetler dâhil, gerekli görülecek idari ve teknik hizmetleri kurmak ve sürdürmek.
• Epidemik, endemik vb. hastalıkların ortadan kaldırılması yolundaki çalışmaları teşvik etmek ve geliştirmek.
• Gerektiğinde diğer İhtisas Kuruluşları ile işbirliği yaparak kazalardan doğan zararları önleyebilecek önlemlerin alınmasını teşvik etmek.
• Gerektiğinde diğer İhtisas Kuruluşları ile işbirliği yaparak; beslenme, konut, sanitasyon, boş zamanlarını değerlendirme, ekonomik ya da çalışma koşullarını ve çevre sağlığı ile ilgili diğer bütün unsurların iyileştirilmesini kolaylaştırmak.
• Sağlığın geliştirilmesine katkıda bulunan bilim ve meslek grupları arasında işbirliğini kolaylaştırmak
• Uluslararası sağlık sorunlarına ilişkin sözleşmeler, anlaşmalar ve tüzükler teklif etmek, tavsiyelerde bulunmak ve bunlardan dolayı Öğüt’e düşebilecek ve amacına uygun görevleri yerine getirmek.
• Ana-çocuk sağlığını geliştirmek, devamlı değişen bir çevre içinde uyumlu yaşama yeteneğini arttırmak.
• Ruh sağlığı alanında özellikle insanlar arasında uyumlu ilişkilerin kurulmasına ilişkin her türlü faaliyetleri arttırmak.
• Sağlık alanında araştırmaları teşvik ve rehberlik etmek.
• Sağlık, tıp ve ilgili mesleklere ilişkin gelişmiş öğretim ve eğitim standartlarının iyileştirilmesini sağlamak.
• Gerekirse diğer ihtisas kuruluşları ile işbirliği yaparak kamu sağlığı, hastane hizmetleriyle sosyal güvenlik de dâhil koruyucu ve tedavi edici tıbbi bakıma ilişkin idari ve sosyal teknikleri incelemek ve (raporlamak) tanıtmak.
• Sağlık alanında her türlü bilgi vermek, danışmanlık yapmak ve yardım sağlamak.
• Sağlık bakımından aydınlatılmış bir kamuoyu oluşumuna yardım etmek.
• Hastalıklar, ölüm nedenleri ve halk sağlığı uygulamalarının uluslararası tasnifini (nomenklatürünü) kurmak ve gözden geçirerek düzeltmek.
• Teşhis yöntemlerini gerektiği kadar standart hale getirmek.
• Yiyeceklere, biyolojik, farmasötik ve benzeri ürünlere ilişkin uluslararası normlar geliştirmek, kurmak ve bunların kabulünü teşvik etmek.
• Genel olarak Örgüt’ ün amacına ulaşmak için gereken her önlemi almak.
DSÖ Hedef ve Bildirgeleri
• Slovenya Sağlık Eşitliği Bildirgesi (11-13 Haz. 2019, Ljubljana)
• Güvenli ve İklime Dirençli Su ve Sanitasyon Sağlanması İzlanda Bildirgesi (26-27 Haz. 2018, Reykjavik)
• DSÖ Avrupa Bölgesi’nde Sıtma Geçişinin Yeniden Yapılandırılmasının Önlenmesine Yönelik Aşkabat Bildirgesi (2017, Türkmenistan)
• DSÖ Avrupa Sağlıklı Şehirler Ağı ve DSÖ Sağlık Ağı Bölgeleri Bildirgesi, 6. Çevre ve Sağlık Bakanlar Konferansı Kararı (13-15 Haz. 2017, Ostrava-Çekya)
• Sağlıklı Şehirler Macaristan Pecs Bildirgesi (1-3 Mart 2017)
• İklim Değişikliği Konusunda Tüm Sağlık Politikalarda Eylem Çağrısı Monaco Bildirgesi (11-12 Ekim 2016)
• 2020 DSÖ Sağlık Hedefleri Bağlamında Yaşam Sürecinin Gelişimi Minsk Bildirgesi (21-22 Ekim 2015, Belarus)
• Kamu Sağlığı İçin Bölgesel İşbirliği Geliştirmesine İlişkin İleri Adımlar Belgrad Bildirgesi (21-23 Haz. 2015, Sırbistan)
• 2020 Sağlık Hedefleri Bağlamında Bulaşıcı Olmayan Hastalıkları Önleme ve Kontrol Aşkabat Bildirgesi (3-4 Aralık 2013, Türkmenistan)
• 2020 Sağlık Hedefleri Bağlamında Beslenme ve Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Viyana Bildirgesi (4-5 Temmuz 2013, Avusturya)
•
2020 Sağlık Hedefleri Bağlamında 21. Yüzyıl için Bir Avrupa Politika Çerçevesi ve Stratejisi (2013, Kopenhag-Danimarka)
• Zihinsel Engelli Çocuk ve Gençlerin Sağlığı ve Aileleri Hakkında Avrupa Deklarasyonu (26-27 Kasım 2010, Bükreş-Romanya)
• Çevre ve Sağlık Üzerine Parma Bildirgesi (10-12 Mart, Parma-İtalya)
• Sağlık ve Zenginlik Sağlığı Sistemleri Tallinn Şartı (25-27 Haz. 2008, Talin-Estonya)
• Berlin Tüberküloz (Verem) Bildirgesi (22 Ekim 2007, Almanya)
• Obezite ile Mücadele Konusunda Avrupa Şartı (15-17 Kasım 2006, İstanbul)
• Avrupa Ruh Sağlığı Bildirgesi (12-15 Ocak 2005, Helsinki, Finlandiya)
• Avrupa için Çocuk Çevre ve Sağlık Eylem Planı (23-25 Haz. 2004, Budapeşte, Macaristan)
• Tütünsüz Bir Avrupa için Varşova Bildirgesi (18-19 Şubat 2002, Polonya)
• Gençler ve Alkol Üzerine Avrupa Bildirgesi (19-21 Şubat 2001, Stockholm, İsveç)
• Avrupa Toplulukları Komisyonu ve Dünya Sağlık Örgütü arasındaki işbirliğinin çerçevesi ve düzenlemeleri hakkında MEMORANDUM (1 Nisan 2001)
• 21. Yüzyılda Herkes için Sağlık – 21 Hedef (2000)
• Münih Deklarasyonu: Hemşireler ve Ebeler (sağlık için bir güç – 2000)
• Roll Back Malaria Stratejileri (2000)
• Avrupa – Akdeniz Sağlık Konferansı Deklarasyonu (1999)
• Sağlıklı Şehirler Atina Deklarasyonu (1998)
• Sağlık Reformlarına Dair Ljubljana Bildirgesi (1996)
• Alkol ile İlgili Avrupa Şartı (1995)
• Kadın Sağlığına Yatırım Yapma Viyana Bildirisi (1994)
• Avrupa’da Sağlık ve Çevre Eylemi – Helsinki Deklarasyonu (1994)
• Kopenhag Bildirisi (1994)
• Sağlığa Uygun Şehirler Milan Bildirgesi (1990)
• Avrupa Hemşirelik Viyana Bildirgesi (1988)
• Tütün Mücadelesi Şartı (1988)
• Sağlığı Geliştirme – Ottawa Şartı (1986)
• Alma Ata Bildirisi (1978)
• Jakarta Deklarasyonu (1997)
• Avrupa Sosyal Şartı (1961)
Güncelleme: Ağustos 2024
Kaynak:
Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye ile İlişkileri Kitabı
(Yazanlar: Bekir METİN, Sevim AYDIN, Ankara, Eylül 1997 Baskı, Sağlık Bak.lığı Matbaası)
Sağlık Alanında Dış İlişkiler Kitabı
(Yazanlar: Bekir METİN, Sevim AYDIN, Ankara, 1997 Baskı, Matbaa: Aydoğdu Ofset)