DSÖ Genel Direktörü’nün, “2021 Dünya Sağlık Günü” açıklaması
DSÖ, ülkeleri COVID-19 sonrası daha adil, daha sağlıklı bir dünya inşa etmeye çağırıyor.
COVID-19, bazı insanları diğerlerinden daha kötü bir şekilde etkiledi ve ülkeler içinde ve arasında sağlık ve refah alanındaki mevcut eşitsizlikleri daha da arttırdı. Dünya Sağlık Örgütü, 7 Nisan 2021 Dünya Sağlık Günü’ nde, tüm insanların sağlığını geliştirmek amacıyla beş başlık altında hazırladığı acil eylem için çağrıda bulundu.
Ülkeler içinde, insani krizler de dâhil olmak üzere ayrımcılık, yoksulluk, sosyal dışlanma ve olumsuz günlük yaşam ve çalışma koşullarıyla karşı karşıya kalan gruplar arasında COVID-19’dan hastalık ve ölüm daha yüksek olmuştur. Salgın, 2020 yılında 119 ila 124 milyon daha fazla insanı aşırı yoksulluğa sürüklediği tahmin ediliyor. Ve son 12 ayda kadın işgücünde erkeklerden daha fazla sayıda işten ayrılmasıyla istihdamdaki cinsiyet uçurumunu genişlettiğine dair ikna edici kanıtlar var.
İnsanların yaşam koşulları, sağlık hizmetleri ve güce, paraya ve kaynaklara erişimindeki bu eşitsizlikler uzun süredir devam etmektedir. Sonuç olarak; En fakir hanelerdeki çocuklar arasında 5 yaş altı ölüm oranları, en zengin hanelerin çocuklarının iki katıdır. Düşük gelirli ülkelerdeki insanların yaşam beklentisi, yüksek gelirli ülkelerdeki insanlara göre 16 yıl daha düşüktür. Örneğin, dünya çapında rahim ağzı kanserinden 10 ölümden 9’u düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana geliyor.
Ancak ülkeler salgınla savaşmaya devam ederken, mevcut taahhütleri, kararları ve anlaşmaları uygularken aynı zamanda yeni ve cesur taahhütler vererek daha adil, daha sağlıklı bir dünya için daha iyi bir şekilde yeniden inşa etmek için eşsiz bir fırsat ortaya çıkıyor.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, “COVID-19 salgını toplumlarımızdaki eşitsizlikler ve sağlık sistemlerimizdeki boşluklar arasında gelişti” diyor. “Tüm hükümetlerin sağlık hizmetlerini güçlendirmeye yatırım yapması ve bu kadar çok insanın bunları kullanmasını engelleyen engelleri kaldırması hayati önem taşıyor, böylece daha fazla insan sağlıklı bir hayat yaşama şansına sahip oluyor.”
DSÖ, Beş Başlıkta Hazırladığı Eylem Çağrısı
1) Ülkeler arasında ve içinde COVID-19 teknolojilerine eşit erişimi hızlandırın.
Güvenli ve etkili aşılar rekor hızda geliştirilmiş ve onaylanmıştır. Şimdiki zorluk, ihtiyaç duyan herkesin erişebilmesini sağlamaktır. Önümüzdeki günlerde 100 ülke ve ekonomiye ulaşmayı ümit eden ACT-Accelerator (COVID-19 Araç Hızlandırıcısına Erişim)’ daki aşı ayağı olan COVAX’a ek destek burada kilit olacaktır.
Ancak aşılar tek başına COVID-19’un üstesinden gelemez. Tıbbi oksijen ve kişisel koruyucu ekipman gibi ürünlerin yanı sıra güvenilir teşhis kitleri ve ilaçlar da hayati önem taşmaktadır. Tüm bu ürünleri ulusal sınırlar içinde adil bir şekilde dağıtmak için güçlü mekanizmalar da kurulmuştur. ACT-Accelerator (COVID-19 Araç Hızlandırıcısına Erişim), düşük ve orta gelirli ülkelerdeki yüz milyonlarca insan için aksi takdirde gözden kaçıracak testler ve tedaviler oluşturmayı amaçlamaktadır. Ancak bu hayati araçları çok ihtiyaç duyulan yerlerde teslim etmek için hala 22,1 milyar ABD doları gerekiyor.
2) Birinci basamak sağlık hizmetlerine yatırım yapın.
Dünya nüfusunun en az yarısı hâlâ temel sağlık hizmetlerine erişimden yoksundur; 800 milyondan fazla insan hane gelirinin en az % 10’unu sağlık hizmetlerine harcıyor ve cepten yapılan harcamalar her yıl yaklaşık 100 milyon insanı yoksulluğa sürüklüyor.
Ülkeler, COVID-19 sonrası, sağlık ve diğer sosyal sektörlere yapılan kamu harcamalarında kesintilerden kaçınmak hayati önem taşıyacaktır. Bu tür kesintiler, hâlihazırda dezavantajlı gruplar arasındaki zorluğu artıracak, sağlık sistemi performansını zayıflatacak, sağlık risklerini artıracak, gelecekte mali baskıyı artıracak ve kalkınma kazanımlarını baltalayacaktır.
Bunun yerine, hükümetler DSÖ’nün tavsiye ettiği GSYİH’nın % 1’ini temel sağlık hizmetlerine (PHC) harcama hedefini karşılamalıdır. Kanıtlar, PHC odaklı sağlık sistemlerinin tutarlı bir şekilde daha iyi sağlık sonuçları ürettiğini, eşitliği artırdığını ve verimliliği artırdığını ortaya koymaktadır. Düşük ve orta gelirli ülkelerde birinci basamak sağlık hizmeti müdahalelerinin ölçeklendirilmesi, 60 milyon hayat kurtarabilir ve ortalama yaşam süresini 2030’a kadar 3,7 yıl artırabilir.
Hükümetler ayrıca, 2030 yılına kadar evrensel (genel) sağlık sigortasına (UHC) ulaşmak için ihtiyaç duyulan 18 milyon sağlık çalışanının küresel açığını düşürmelidir. Bu, küresel olarak en az 10 milyon ek tam zamanlı iş yaratmayı ve cinsiyet eşitliği çabalarını güçlendirmeyi içerir. Kadınlar, tüm sağlık ve bakım çalışanlarının % 70’ini temsil eden dünyadaki sağlık ve sosyal hizmetlerin çoğunu sağlıyor, ancak buna liderlik etmek için eşit fırsatlardan mahrum bırakılıyor. Temel çözümler arasında, cinsiyete dayalı ücret farkını azaltmak için eşit ücret ve kadınların ücretsiz sağlık hizmeti çalışmalarının tanınması yer alıyor.
3) Sağlık ve sosyal korumaya öncelik verin
Pek çok ülkede COVID-19’un iş kaybı, yoksulluktaki artış, eğitimde aksaklıklar ve beslenmeye yönelik tehditler yoluyla sosyo-ekonomik etkileri virüsün halk sağlığı üzerindeki etkisini aştı. Bazı ülkeler, daha geniş sosyal zorlukların bu olumsuz etkilerini hafifletmek için genişletilmiş sosyal koruma planlarını uygulamaya koymuş ve gelecekte topluluklara ve insanlara destek sağlamaya nasıl devam edileceği konusunda bir diyalog başlatmıştır. Ancak çoğu somut eylem için kaynak bulmada zorluklarla karşılaşılıyor. Bu değerli yatırımların en çok ihtiyacı olanlar üzerinde en büyük etkiye sahip olmasını ve dezavantajlı grupların programları planlama ve uygulama ile meşgul olmasını sağlamak hayati önem taşıyacaktır.
4) Güvenli, sağlıklı ve kapsayıcı mahalleler inşa edin
Yerel yöneticileri, örneğin ulaşım sistemlerini, su ve sanitasyon tesislerini iyileştirerek, sağlığı iyileştirmek için genellikle güçlü destekleyiciler olmuştur. Ancak çoğu zaman, bazı topluluklar için temel sosyal hizmetlerin eksikliği onları bir hastalık ve güvensizlik sarmalına hapseder. Güvenli mahallelerde, yeterli eğitim ve dinlence olanaklarına sahip sağlıklı konutlara erişim, herkes için sağlık sağlamanın anahtarıdır.
Bu arada, aşırı yoksulluk içinde yaşayan dünya nüfusunun yüzde 80’i kırsal kesimdedir. Bugün, temel temizlik hizmetlerinden yoksun her 10 kişiden 7’si gibi, temel içme suyu hizmetlerinden yoksun her 10 kişiden 8’i kırsal alanlarda yaşamaktadır. Kırsal topluluklara sağlık ve diğer temel sosyal hizmetlerle (su ve sanitasyon dahil) ulaşma çabalarını yoğunlaştırmak önemli olacaktır. Bu toplulukların ayrıca, sürdürülebilir geçim kaynaklarına daha fazla ekonomik yatırıma ve dijital teknolojilere daha iyi erişime acilen ihtiyacı var.
5) Veri ve sağlık bilgi sistemlerini güçlendirin
Cinsiyet, zenginlik, eğitim, etnik köken, ırk, cinsiyet ve ikamet yerine göre ayrıştırılmış zamanında, yüksek kaliteli verilerin erişilebilirliğini artırmak, eşitsizliklerin olduğu yerlerde çalışmanın ve bunlara değinmenin anahtarıdır. Sağlık eşitsizliğinin izlenmesi, tüm ulusal sağlık bilgi sistemlerinin ayrılmaz bir parçası olmalıdır.
Yakın tarihli bir DSÖ küresel değerlendirmesi, ülkelerin yalnızca % 51’inin yayınladıkları ulusal sağlık istatistikleri raporlarında veri ayrıştırmasına yer verdiğini göstermektedir. Bu farklı grupların sağlık durumu genellikle ulusal ortalamalar kullanıldığında maskelenir. Dahası, çoğu zaman savunmasız, yoksul veya ayrımcılığa uğrayanlar, verilerde tamamen eksik olma ihtimali en yüksek olanlardır.
Dr. Tedros, “Gelişimin motoru olarak sağlığa yatırım yapmanın şimdi tam zamanı” dedi. “Halk sağlığını iyileştirmek, sürdürülebilir toplumlar inşa etmek, gıda güvenliği ve yeterli beslenmeyi sağlamak, iklim değişikliğiyle mücadele etmek ve gelişen yerel ekonomilere sahip olmak arasında seçim yapmamıza gerek yok. Tüm bu hayati sonuçlar el ele gidiyor ” dedi.
Kaynak:
DSÖ Cenevre Merkezi, Haber bülteni, 6 Nisan 2021
