DSÖ Pan-Avrupa İklim ve Sağlık Komisyonu Çalışmaları Başlatılıyor…

İklim değişikliği, artan sıcaklıklar, aşırı hava olayları ve çevresel bozulmanın sağlık ve refahı tehdit etmesiyle DSÖ Avrupa Bölgesi’ndeki topluluklar etkileniyor.

Sağlık ve iklim eylemlerini hızlandırmak amacıyla DSÖ/Avrupa Bölgesi, 11 Haziran 2025’te İzlanda’nın Reykjavik kentinde ilk Pan-Avrupa İklim ve Sağlık Komisyonu’nu kuruyor. İzlanda’nın eski Başbakanı Katrín Jakobsdóttir başkanlığındaki Komisyon, iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki etkilerini ele almak için siyasi farkındalığı artırmayı ve çok sayıda sektör ve hükümet düzeyinde daha güçlü eylemler için savunuculuk yapmayı amaçlıyor.

Etkinlik, Komisyon Üyelerini şu amaçlarla bir araya getirecek:

• Komisyonu kurup çalışmaları başlatın ve hedeflerini ve önceliklerini tanıtın
• Komisyon çalışmalarını önde gelen uzmanların ilk duruşmasıyla başlatmak.

İklim ve sağlık konusunda “Harekete Geçme Çağrısı” nı tanımlamak için kapsayıcı bir süreç

Komisyon, 11 Haziran 2025’te 3 ayrı oturumun ilkini düzenleyerek hemen çalışmaya başlayacak, nihai önerileri geliştirmek için önde gelen uzmanlara danışarak ilgili kanıtları inceleyecektir. İkinci ve üçüncü oturumlar sırasıyla Eylül ve Ekim 2025’te gerçekleşecektir.

Komisyonun hazırlayacağı sağlık ve iklim eylemine yönelik nihai önerileri, Mayıs 2026’da yapılacak Dünya Sağlık Asamblesi’nde sunulacaktır.

Pan-Avrupa İklim ve Sağlık Komisyonu

Pan-Avrupa İklim ve Sağlık Komisyonu, iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki etkilerini ele almak için daha güçlü eylemlere yönelik siyasi profili, farkındalığı ve desteği artırmak amacıyla DSÖ/Avrupa tarafından toplanan bağımsız bir danışma grubudur.

Pan-Avrupa İklim ve Sağlık Komisyonu, iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki etkilerini ele almak için daha güçlü eylemlere yönelik siyasi profili, farkındalığı ve desteği artırmak amacıyla DSÖ Avrupa Bölge Ofisi tarafından toplanan bağımsız bir danışma grubudur.

Komisyon, eski siyasi liderler, iklim değişikliği ve sağlık gündemini savunan liderler de dahil olmak üzere, DSÖ Avrupa Bölgesi’nin farklı bölgelerinden geniş bir görüş, deneyim ve disiplin yelpazesini temsil etmek üzere seçilen 11 komisyon üyesinden oluşacaktır. Komisyonun bağımsızlığını sağlamak için komisyon üyeleri, Komisyon’a atanmaları sırasında siyasi bir görevde bulunmayacaklardır.

Komisyon, iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki etkilerini şu şekilde ele almayı amaçlıyor:

• Birbirine bağlı sağlık risklerinin, eylemsizliğin sonuçlarının ve iklim değişikliğine uyum ve iklim değişikliğinin azaltılması yoluyla sağlık iyileştirme fırsatlarının belirlenmesi;
• İklim değişikliği konusunda etkili eylemleri engelleyen hükümet uygulamalarında, politikalarında ve yönetişim sistemlerindeki eksiklikleri-boşlukları belirlemek;
• Hem uzun hem de kısa vadede hızlandırılmış sağlık ve iklim eylemi için stratejiler önermek;
• İklim politikasında sağlık profilini yükseltmek ve çalışmalarının nihai politika önerilerini üst düzey karar vericilere iletmek için savunuculuk yapmak; ve
• DSÖ Avrupa Bölgesine, Üye Devletlere sağlık ve iklim değişikliği konusunda verdiği desteğin en iyi şekilde nasıl güçlendirilebileceği konusunda tavsiyelerde bulunmak.

Komisyona İzlanda eski Başbakanı HE Katrín Jakobsdóttir başkanlık edecek ve Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu’nda Çevresel Değişim ve Halk Sağlığı Profesörü ve Baş Bilim Danışmanı Sir Andrew Haines destek verecektir.

İklim değişikliği

Küresel iklim değişiyor. Bu durum insan sağlığını, refahını ve dünyadaki yaşamı etkiliyor. Yakın gelecekte mevcut sağlık sorunlarının artmasına ve çevre ile sağlığın sosyal ve ekonomik belirleyicileri için yeni riskler ve baskılara yol açacak.

İklimle ilgili ölüm, hastalık ve acıların önde gelen nedenleri, sıcak hava dalgaları, orman yangınları, seller ve fırtına dalgaları gibi giderek daha sık ve daha şiddetli aşırı hava olaylarına ve kuraklık gibi yavaş başlangıçlı olaylara maruz kalmaktan kaynaklanmaktadır.

Avrupa’daki sıcak hava dalgaları milyonlarca insanın sağlığını ve geçim kaynaklarını etkiliyor. 2022’de DSÖ Avrupa Bölgesi’nde aşırı sıcaklar 60.000’den fazla can aldı ve 2050’ye kadar bu sayı her yıl 120.000’e çıkabilir. İklim değişikliği sıcak hava dalgaları riskini artırıyor ve yaz aylarındaki aşırı sıcaklar istisna değil norm haline geliyor.

Sel baskınları Avrupa Bölgesi’ndeki en yaygın doğal afet biçimidir ve hem fiziksel hem de ruhsal refahı etkileyebilir. İklim değişikliğinin daha sık ve daha yoğun şiddetli yağış olaylarına yol açması ve bunların meydana gelme olasılığının 9 kat artması öngörülmektedir. Uygun adaptasyon sağlanmazsa, nehir taşkınlarının 2080’lere kadar Avrupa Bölgesi’nde yılda 250.000-400.000 ek kişiyi etkilemesi öngörülmektedir.

Orman yangınlarının sıklığı, şiddeti ve süresi artıyor ve orman yangınlarına maruz kalmanın sağlık etkilerini anlama ihtiyacı artıyor. Orman yangını riski kuraklık, sıcak hava dalgaları ve şiddetli rüzgarlar gibi aşırı kuru koşullarda artıyor. Orman yangını dumanı, başlıca halk sağlığı tehdidi olan partikül madde (PM) içeren hava kirleticilerinin bir karışımıdır.

Aşırı hava olaylarının olumsuz sağlık etkileri, iyi kamu sağlığı uygulamalarıyla büyük ölçüde önlenebilir.

Hazırlık ve dayanıklılığı güçlendirmek için iklim eylemine ihtiyaç var

Aşırı hava olayları, artan kentleşme, yüksek sıcaklıklardaki aşırılıklar, değişen yağış düzenleri ve DSÖ Avrupa Bölgesi Üye Devletlerinin çoğu gibi yaşlanan nüfusa sahip ülkelerdeki demografik değişiklikler nedeniyle giderek artan bir sağlık riski oluşturmaktadır.

Önümüzdeki on yıllarda, ülkeler iklim değişikliğiyle mücadele için gerçekten köklü uyum ve azaltma önlemleri almazlarsa, sıcak hava dalgalarına ve diğer aşırı hava olaylarına maruz kalmanın ve bunlara karşı duyarlılığın artması daha fazla acıya, sağlıksızlığa ve ölüme yol açacaktır.

Uyum, sağlık sistemlerimizi ve toplumlarımızı değişen iklimle geleceğe hazır hale getirmek anlamına gelir. DSÖ Avrupa Bölgesi Ülkeleri, ulusal ve yerel otoritelere aşırı hava olaylarına karşı temel hazırlık konusunda destek olmak için teknik rehberlik yayınlamaktadır.

Azaltma, iklim değişikliğinin etkilerine hazırlanmanın ötesine geçip çözümün bir parçası olmak anlamına gelir. Sağlık sistemlerimizin ve toplumlarımızın iklime dayanıklı, sürdürülebilir ve düşük karbonlu olması gerekir. İklim değişikliğinin sağlık sistemlerimize tam olarak entegre edilmesini, içselleştirilmesini ve kurumsallaştırılmasını sağlayarak, bireysel, toplumsal ve gezegensel sağlığı iyileştirmek için net sıfır, sürdürülebilir sağlık hizmetlerinin sunulmasını hızlandırarak üzerimize düşeni yapabiliriz.

DSÖ Avrupa Bölgesi Üye Devletleri, küresel sağlığa yönelik acil tehditler konusunda birlikte etkili bir şekilde çalışabileceklerini zaten kanıtladılar. 7. Çevre ve Sağlık Bakanlar Konferansı‘ nın (5-7 Temmuz 2023) sonucu ve Budapeşte Deklarasyonu, iklim değişikliği, biyolojik çeşitlilik kaybı ve çevre kirliliği üçlü çevresel krizinin sağlık boyutlarına odaklanarak, Avrupa Bölgesi için 2030 ve sonrasına kadar gelecekteki çevre ve sağlık önceliklerini ve taahhütlerini tanımlıyor.

Sel öncesi, sırasında ve sonrasında sağlığınızı korumaya yönelik halk sağlığı tavsiyeleri

Sel riski altında olan veya selden etkilenen bir bölgede yaşıyorsanız hem kendinizin hem de sevdiklerinizin sağlığını korumak için önlem almanız şarttır.

Sel sırasında güvenliği sağlamak

Su baskını olan yerlerde yürümekten veya araç kullanmaktan, sağlam olmayan binalara veya yapılara girmekten kaçının.

• Eğer sel suyunun üstünde mahsur kalırsanız, kurtarılmayı bekleyin ve suya girmeyin.
• Yalnızca güvenli olduğu söylendiğinde evinize dönün.
• Evcil hayvanları veya çiftlik hayvanlarını yalnızca güvenli olduğu takdirde kurtarmaya çalışın.
• Her zaman resmi bilgi kaynaklarını kullanarak kendinizi bilgilendirin ve yerel yetkililerin talimatlarını izleyin.
• Tahliye edilmeniz tavsiye edilirse, kısa vadede ihtiyaç duyabileceğiniz ilaçları su geçirmez bir çantada yanınızda bulundurun.
• Tahliye edilmemeniz istendiğinde, ilaçlarınız ve sağlık kayıtlarınız gibi temel ihtiyaç malzemelerinizle birlikte yerel yetkililerin önerdiği güvenli bir yere geçin.

Eve güvenle dönmek

• Su içerisinde dururken asla elektrik akımını açıp kapatmayın veya elektrikli bir cihaz kullanmayın.
• Evdeki gazlı ve elektrikli aletleri kullanmadan önce yetkili kişiler tarafından kontrol ettirin.
• Evinizi kurutmak için mümkün olduğunca kapı ve pencereleri açık bırakın.
• Kapalı alanlarda benzinli veya dizel jeneratör kullanmayın.
• Temizlik yaparken mutlaka yüz maskesi, lastik çizme, su geçirmez eldiven ve önlük giyin.
• Çocukları sular çekildikten bir hafta sonrasına kadar selden etkilenen ve çamurlu alanlardan uzak tutun.

DSÖ Avrupa Çevre ve Sağlık Merkezi (Bonn, Almanya)

1991 yılında kurulan Avrupa Çevre ve Sağlık Merkezi (ECEH), DSÖ/Avrupa’nın bilimsel mükemmellik merkezi olarak faaliyet göstermekte olup, Üye Devletlere mevcut ve ortaya çıkan çevresel sağlık risklerinin niteliği ve büyüklüğü konusunda en son kanıtları sağlamakta ve bu riskleri ele almak üzere politikaların belirlenmesi ve uygulanması konusunda onlara yardımcı olmaktadır.

ECEH, DSÖ Avrupa Bölge Ofisi’nin bir parçasıdır ve Almanya’nın Bonn kentinde hizmet vermektedir.

Hükümetler, sağlık profesyonelleri, vatandaşlar ve diğer paydaşların karar alma süreçlerini bilgilendirmek ve desteklemek amacıyla hava kalitesi ve gürültü gibi konularda politika tavsiyeleri ve uluslararası yönergeler geliştirir.

ECEH, 1989 yılında DSÖ/Avrupa tarafından başlatılan Avrupa Çevre ve Sağlık Sürecini desteklemektedir. Mevcut faaliyetler, 5-7 Temmuz 2023 yılında Macaristan’ın Budapeşte kentinde düzenlenen Yedinci Çevre ve Sağlık Bakanlar Konferansının tüm organizasyonundan sorumlu olarak çalışmıştır.

2011 yılında DSÖ Avrupa Bölgesi Roma Ofisinin kapanmasının ardından, Bonn ofisi 2012 yılında Alman Hükümeti’nin ek desteği sayesinde kapsamını genişletti ve şu anda geniş bir yelpazede çevre ve sağlık konularını kapsayan çalışmalar yapmaktadır.

Adres:

DSÖ (WHO) Avrupa Çevre ve Sağlık Merkezi Platz der Vereinten Nationen 1, D-53113 Bonn, Almanya

Tel. (santral): +49 228 8150 400; Faks: +49 228 81 50 440, E-posta: euroeceh@who.int

Kaynak: DSÖ Avrupa Bölge Ofisi, Danimarka Kopenhag, İzlanda Reykjavík