Dünya Sağlık Örgütü nedir ve neden önemlidir?

Dünya Sağlık Örgütü nedir ve neden önemlidir?

Foto: DSÖ-Nisan 2024’te, akut yetersiz beslenme sorunu yaşayan genç bir kız, Gazze’nin kuzeyindeki Kamal Adwan Hastanesi’nden güneydeki bir sahra hastanesine naklediliyor.

19. yüzyılın ortalarında veba, kolera ve sarı humma yeni sanayileşmiş ve birbirine bağlı bir dünyada ölümcül dalgalar yaydığında, sağlığa küresel bir yaklaşım benimsemek bir zorunluluk haline geldi. Doktorlar, bilim insanları, başkanlar ve başbakanlar 1851’de Paris’te acilen Uluslararası Sağlık Konferansı’nı topladılar; Bu konferans, şu anda türünün en büyüğü olan Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO-DSÖ) öncüsüydü.

Laboratuvarlardan savaş alanlarına, Birleşmiş Milletlerin uzmanlaşmış sağlık kuruluşu 1948’den beri tüm insanların refahına adanmıştır. Bilim tarafından yönlendirilir ve 20 Ocak 2025 Pazartesi günü çekilme planlarını duyuran kurucu ortaklardan biri olan Amerika Birleşik Devletleri de dahil olmak üzere 194 üye ülke tarafından desteklenir.

DSÖ dünya için ne yaptı? Kısa cevap: Çok şey. BM kuruluşu şu anda üyeleriyle ve 150’den fazla lokasyonda sağlık cephesinde çalışıyor ve birçok halk sağlığı açısından çok başarılı çalışmalara imza attı.

İşte gezegenimizin en büyük sağlık kuruluşu hakkında bilmeniz gerekenler:

Acil durumlarla başa çıkma

Krizler, çatışmalar, devam eden hastalık salgınları tehdidi ve iklim değişikliğinin ortasında, DSÖ, Gazze, Sudan ve Ukrayna’daki savaşlardan uzak veya tehlikeli bölgelere hayat kurtarıcı aşıların ve tıbbi malzemelerin ulaşmasını sağlamaya kadar çeşitli faaliyetlerde bulunmuştur.

Sağlık sektörünün benzeri görülmemiş risklerle karşı karşıya olduğu bir dönemde, DSÖ 2023 yılında 19 ülke ve bölgede çalışanları, hastaları, hastaneleri, klinikleri ve ambulansları etkileyen 1.200’den fazla saldırıyı belgeledi. Bu saldırılar sonucunda 700’den fazla kişi öldü ve yaklaşık 1.200 kişi yaralandı.

Gerçekten de, DSÖ ekipleri sıklıkla başkalarının gitmediği yerlere giderler. Rutin olarak yaralı hastaları tahliye ederler ve çatışma veya felaket bölgelerinde hayat kurtarıcı ekipman, malzeme ve hizmetler sağlarlar.

Eylül 2024’te, hızla yayılan virüsün ortadan kaldırılmasının üzerinden 25 yıl geçtikten sonra yeniden ortaya çıkmasıyla, DSÖ ekiplerinin savaştan zarar görmüş kuşatma altındaki Gazze’de çok sayıda kurumun katıldığı bir çocuk felci aşılama kampanyasının başlatılmasına yardımcı oldu.

Sağlık krizlerinin takibi ve ele alınması

DSÖ uzmanlarından oluşan ekipler, her gün ve gece boyunca bilimsel makaleler ve hastalık gözetim raporları da dahil olmak üzere binlerce bilgi parçasını inceleyerek kuş gribinden COVID-19’a kadar hastalık salgınlarının veya diğer halk sağlığı tehditlerinin sinyallerini tarıyor

DSÖ, bulaşıcı hastalık salgınlarını önlemek, tespit etmek ve bunlara müdahale etmek için harekete geçerken aynı zamanda temel sağlık hizmetlerine erişimi de güçlendiriyor.

Buna, yeni bebeklerin doğumundan savaş yaralılarının tedavisine ve sağlık çalışanlarına eğitim verilmesine kadar her şeyi yapabilecek şekilde hastane kapasitesinin artırılması da dahildir.

Dünya çapında hastalıkları ortadan kaldırmak

Doğru kamu sağlığı politikaları uygulandığında, çok çeşitli hastalık ve durum ortadan kaldırılmayı beklemektedir. Bunlara ihmal edilmiş bulaşıcı ve vektör kaynaklı hastalıklar, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, anneden çocuğa geçen hastalıklar ve aşıların önleyebildiği hastalıklar da dahildir.

BM sağlık kuruluşu, hastalıkları teşhis etmek için laboratuvar kapasitesini etkinleştirmek ve mümkün olduğunda güçlendirmek için çalışırken temel ilaçları ve tıbbi ekipmanları sağlıyor.

2024 yılında, DSÖ Üye Devletleri bu büyük küresel sağlık zorluklarıyla mücadelede birkaç dönüm noktasına ulaştı. Yedi ülke (Brezilya, Çad, Hindistan, Ürdün, Pakistan, Doğu Timor ve Vietnam) cüzzam ve trahom dahil olmak üzere bir dizi tropikal hastalığı ortadan kaldırdı.

Belize, Jamaika ve Saint Vincent ve Grenadinler’de anneden çocuğa HIV ve frengi bulaşması ortadan kaldırıldı ve Namibya, anneden çocuğa HIV ve hepatit B bulaşmasının ortadan kaldırılması yolunda önemli bir dönüm noktasına ulaştı.

DSÖ ayrıca son yetmiş yıldır sağlık alanında uyguladığı ve başardığı hizmetlerde önemli bir rol oynamıştır; 1980’de çiçek hastalığının ortadan kaldırılması, çocuk felcinin neredeyse tamamen ortadan kaldırılması ve yakın zamanda yaşanan savaşta Gazze’ye hayat kurtarıcı yardım sağlanması gibi.

Yapay zekâ ve dijital sağlık

DSÖ, dijital sağlık alanında yapay zekâ (YZ) da dahil olmak üzere yeni ufuklara yelken açtı.

Gelişen yapay zekâ teknolojilerinin etkisi artmaya devam ederken, Dünya Sağlık Örgütü, bu teknolojilerin sağlık açısından güvenliğini ve etkinliğini sağlamak için çalışmalar yürütüyor.

Bunlar arasında, kanser veya tüberküloz gibi rahatsızlıkları tedavi etmek veya tespit etmek için yapay zekanın potansiyelinden yararlanma, etik olmayan veri toplama, siber güvenlik tehditleri ve önyargıların veya yanlış bilgilerin artması gibi riskleri en aza indirme gibi konulardaki temel düzenleyici hususları sıralayan, geçen Ekim ayında yayınlanan yeni kılavuz da yer alıyor.

Ölümcül iklim kaynaklı sağlık kriziyle mücadele

İklim kaynaklı sağlık krizi en az 3,5 milyar insanı etkiliyor; bu da dünya nüfusunun neredeyse yarısına denk geliyor.

Aşırı sıcaklar, hava olayları ve hava kirliliği 2023 yılında milyonlarca ölüme neden oldu ve sağlık sistemleri ile çalışan nüfus üzerinde muazzam bir baskı oluşturdu. ABD’nin batı kıyılarında devam eden orman yangınlarından Endonezya’daki ölümcül sellere kadar her şey yaşandı.

DSÖ’nün müdahalesinin bir parçası da iklim değişikliğinin geniş kapsamlı etkilerinden sağlığı korumak olmuştur; buna kırılganlıkların değerlendirilmesi ve planların geliştirilmesi de dahildir.

BM kuruluşu ayrıca aşırı sıcaklık ve bulaşıcı hastalıklar gibi temel risklere yönelik yanıt sistemlerinin uygulanması ve su ve gıda gibi sağlık belirleyici sektörlerde dayanıklılık ve adaptasyonun desteklenmesi konusunda da çalışmalar yürütüyor.

DSÖ şu anda ne üzerinde çalışıyor?

DSÖ, 1851 Uluslararası Sağlık Konferansı’nın kurucuları çizgisinde, salgın önleme, hazırlık ve müdahaleyi güçlendirmek için daha ileri, daha derin bir adım atacak küresel bir antlaşma için çabalara öncülük ediyor.

BM kuruluşu ayrıca şu anda “üç milyar hedefine” ulaşmak için çalışmalarını sürdürüyor.

2019 yılında belirlenen hedeflere göre, 2025 yılına kadar bir milyar daha fazla insan evrensel sağlık kapsamından yararlanacak, bir milyar daha fazla insan sağlık acil durumlarından daha iyi korunacak ve bir milyar daha fazla insan daha iyi sağlık ve esenlikten yararlanacak.

Dünya Sağlık Örgütünü kim yönetiyor?

Liderlik gerçekten uluslararasıdır. Merkezi Cenevre’de bulunan BM uzman kuruluşu DSÖ’nün Genel Direktörlüğünü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus yapıyor.

2024-2025 dönemi için onaylanan mevcut iki yıllık program bütçesi, üye değerlendirmelerinin yanı sıra gönüllü katkılardan gelen 6,83 milyar dolardır.

DSÖ’nün karar alma organı olan Dünya Sağlık Asamblesi, 194 üye ülkeden oluşur ve üye ülkeler her yıl bir araya gelerek DSÖ’nün öncelikleri ve politikaları üzerinde anlaşmaya varırlar.

Üyeler, kendi halk sağlığı çalışmalarını ve DSÖ Sekreterliği’nin dünyayı herkes için daha iyi sağlık ve refaha doğru taşıma çalışmalarını yönlendirecek sağlık hedefleri ve stratejileri hakkında kararlar alırlar. Buna DSÖ’yü daha etkili hale getiren reform önlemlerinin uygulanması da dahildir.

Kaynak: Eileen Travers, BM Haberleri, New York, 21 Ocak 2025,

Gayriresmi çeviri Bekir Metin, DSÖ Türkiye Eski Temsilcisi, Ankara, 22 Ocak 2025

Share This
COMMENTS

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir