Dünya Sağlık Örgütü ve Koronavirüs (Covid-19), DSÖ Türkiye Eski Temsilcisi Bekir Metin yazdı.

Dünya Sağlık Örgütü’nün Kuruluşu

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), ABD’nin New York kentinde, 19-22 Temmuz 1946 tarihleri arasında düzenlenen “Uluslararası Sağlık Konferansında” Birleşmiş Milletlere üye Türkiye’nin de içerisinde yer aldığı 51 ülkenin temsilcileri ile FAO, ILO, UNESCO, OIHP, PAHO, Kızılhaç, Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu ve Rockefeller Vakfı gözlemcilerinin katılımlarıyla DSÖ Anayasası hazırlandı. DSÖ Anayasanın en az 26 üye ülke tarafından resmen kabulüne kadar geçecek zaman içinde DSÖ’nün işlevlerini yerine getirecek bir Ara Komisyon seçildi. DSÖ Anayasası 22 Temmuz 1946’da, 61 Devletin temsilcisi tarafından imzalandı.

Dünya Sağlık Örgütü kuruluş çalışmaları sırasında Türkiye’de Sağlık Bakanı Dr. Sadi Konuk (1945-1946) ve Dr. Behçet Uz’du. (1946-1948) 22 Temmuz 1946 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü Anayasası katılımcılar tarafından imzalandı. Söz konusu Anayasa’nın kabulüne imza atan iki Türk vardı. Türkiye Devleti adına imza koyan Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâletinde (Sağlık Bakanlığı) Müsteşar Yardımcısı Dr. Zeki Nasır Barker, diğeri de 1945-1947 yılları arasında ABD Harvard ve Washington Üniversitelerinde Doktora sonrası araştırmalarda bulunan Dr. İhsan Doğramacı idi.

Türkiye, 2 Ocak 1948 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’ne üyeliğini resmen bildirmiş ve yasal süreç içerisinde gerekli onayı vereceğini ifade etmiştir. 26 üye ülkenin resmi kabul işlemi 7 Nisan 1948 tarihinde tamamlanmış ve 7 Nisan günü tüm Dünya’da ‘’Dünya Sağlık Günü’’ olarak kabul edilmiştir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Delegenin 22 Temmuz 1946 tarihinde imzaladığı DSÖ Anayasasını, 9 Haziran 1947 tarih ve 5062 sayılı Kanunla kabul etti ve Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Dünya Sağlık Örgütü ve Koronavirüs (Covid-19)

Genel Güncel Bilgi:

Çin’in Hubei eyaleti Wuhan şehrinde ilk kez 12 Aralık 2019 tarihinde ortaya çıkan Koronavirüs (SARS-CoV-2)  sebep olduğu COVID-19 salgını halen ciddi bir halk sağlığı problemi olarak etkisini hızlı bir şekilde 6 kıta ve 190’dan fazla ülkeye yaydı.

Virüsün yarasa kaynaklı olduğu düşünülmektedir. Hastalık damlacık ve temas yolu ile insandan insana bulaşmaktadır. İnkübasyon süresi ortalaması 4-5 gün (0-14 gün) olarak gösterilmektedir.

En yaygın semptomları (belirtileri) ateş, kuru öksürük ve nefes darlığıdır. Hastalık ileri yaş ve kronik hastalığı olan kişilerde şiddetli ve mortal seyredebilmektedir. Erkeklerde daha fazla fatalite (ölüm) hızı gösterilmiştir.

Fatalite (ölüm) hızı dünya genelinde %2-3 olarak değişmektedir. Yaş arttıkça ölüm hızı artmaktadır.

İnsanların temasının azaltılması, kesin ve şüpheli vakaların izolasyonu ve bulaştan korunmak için kişisel koruyucu ekipmanların etkin kullanımı salgın ile mücadelede çok büyük öneme sahiptir.

11 Mart 2020’de ilk pozitif vakanın tanımlanmasıyla Türkiyede başlamış olan salgın süreci etkisini arttırarak devam etmektedir. Yeni tip koronavirüsün izole edilmesinden itibaren birçok ülkedeCOVID-19 hastalığı ve SARS-CoV-2 virüsü ile ilgili araştırmalar yapılmaya başlanmış ve tüm gelişmiş Ülke bilim adamları aşı bulma çalışmalarını sürdürmektedir.

Koronavirüs (Covid-19) ile ilgili Son 4 aydaki Gelişmeler

Yeni Koronavirüs ilk defa 12 Aralık 2019’da Çin’in Hubei bölgesi Wuhan kentinde (11 milyon nüfuslu) ortaya çıktı. 29 Aralık 2019’da Wuhan’da deniz ürünleri ve canlı hayvan satan bir markette çalışan 4 kişide görüldü. Wuhan Viroloji Enstitüsü’nden Dr. Zheng-Li Shi’nin liderliğindeki araştırmacılar virüsün ilk detaylı tanımını yaptıkları araştırmada, hücreleri enfekte eden virüsün fotoğrafını yayınladılar.

Dünyada Koronavirüs (covid-19) salgınında 16 Nisan 2020 tarihi itibariyle vaka sayısı 2 milyonu geçti.

Dünya genelinde vaka sayısı da  2 milyon 72 bin 228, ölü sayısı 137 bin 666 olarak açıklanırken, enfekte olup iyileşenlerin sayısı ise 518.600’dür.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Covid-19’a teşhisi ne zaman koydu

Hastalardan alınan örneklerin incelenmesi sonucunda hastalığa neden olan virüsün SARS ve MERS virüsü ailesinden olduğu anlaşıldı.  DSÖ, 7 Ocak 2020’de yeni (Pandemi) salgının adını Yeni Coronavirus 2019 (2019-nCoV) olarak açıkladı.

Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve 22 Ocak 2020 tarihi itibariyle dünya genelinde 18 ülkeye yayılan korona virüsü nedeniyle, DSÖ uluslararası acil durum ilan etti.

DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus tarafından toplanan Acil Durum Komitesi’nin ikinci toplantısını, 30 Ocak 2020 tarihinde, İsviçre’nin Cenevre kentinde yaptı. “Çin Sağlık Bakanlığı temsilcileri mevcut durum ve alınan halk sağlığı önlemleri hakkında bilgi verdiler ve durum canlı yayınla tüm Dünya ya duyuruldu.

DSÖ’nün tüm üye Ülkelerince 2005 yılında tekrar güncellenip kabul edilen, Uluslararası Sağlık Tüzüğü’nün 43. maddesi uyarınca “Devletler, salgının uluslararası yayılması için önemli ölçüde müdahale eden ek sağlık önlemleri uygulamaktadır. (uluslararası gezginlerin, bagajların, yüklerin, konteynırların, taşıtların, malların ve benzerlerinin giriş veya çıkışının reddedilmesi veya gecikmeleri, 24 saat) uygulandıktan sonraki 48 saat içinde DSÖ’ye halk sağlığının öngördüğü tedbirlerini ve gerekçelerini göndermek zorundadır. DSÖ gerekçeyi gözden geçirecek ve ülkelerden önlemlerini yeniden gözden geçirmelerini isteyebilir. DSÖ, alınan önlemler ve gerekçe ile ilgili bilgileri diğer taraf Devletlerle paylaşmalıdır.”

DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, 29 Şubat 2020 tarihi itibariyle, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) için küresel risk seviyesini “yüksekten“, “çok yüksek“e çıkardıklarını duyurdu.

DSÖ Avrupa Bölgesine bağlı 53 Üye ülkede koronovirüs nedeniyle, 2 Mart 2020 tarihi itibariyle gerekli her türlü tedbirin alındığı, DSÖ yetkililerinin Türkiye dâhil tüm üye ülkelerin Sağlık Bakanlıkları ile doğrudan ilişki içerisinde olduklarını ve her üye ülkenin bu konuda en üst düzeyde gelişmeleri yakından takip ettikleri ortaya koydular.

DSÖ, Cenevre’de 6 Mart 2020 tarihinde düzenlediği toplantıda; DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus;  “Ülkeleri, her bir vakayı bulmaya, test etmeye, izole etmeye, tedavi etmeye ve her temasın izini sürmeye çağırıyoruz.” dedi.

DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Örgütün Cenevre’deki merkezinde 11 Mart 2020 tarihinde yaptığı basın toplantısında; 125’ten fazla ülkeye yayılan koronavirüs salgınını İki hafta içinde, Çin dışında Kovid-19 vaka sayının 13 kat, etkilenen ülke sayısının da 3 kat arttığını belirtti. Kovid-19 için bölgeler ve gruplar üstü, dünyayı saran salgın anlamına gelen “pandemi” kararını açıkladı.

Dünya Sağlık Örgütü Acil Durumlar Programı Genel Direktörü Mike Ryan, 22 Mart 2020 tarihinde BBC’ye yaptığı açıklamada; “Koronavirüs aşısının en erken 1 yıla kadar bulunacağını konuşuyoruz ama aşı bulunacak” açıklamasında bulundu.

Dünya Sağlık Örgütü, 13 Nisan 2020 tarihinde yaptığı açıklamada:  “Farklı ülkelerden 70 aşı çalışmasının bulunduğu bilgisini paylaştı. Örgütün açıklamasına göre bir çalışma Faz 2, iki çalışma ise Faz 1 test aşamasına geçmiş durumda. Koronayla mücadele umut olacak aşının 2021 yılında çıkması bekleniyor” dedi.

Dünya Sağlık Örgütü 15 Nisan 2020 tarihinde yaptığı açıklama ile ABD Başkanı Donald Trump’ın, ABD’nin örgüte maddi yardımları durdurduğunu açıkladı.

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, 14 Nisan 2020 tarihinde yaptığı açıklama ile ABD Başkanı Donald Trump’ın yeni tip koronavirüs (Kovid-19)  salgınına karşı başarısız olmakla eleştirdiği DSÖ sağladıkları fonu askıya alma kararına, ”Şu an koronavirüse karşı mücadelede DSÖ’nün ya da herhangi bir insani yardım kuruluşunun kaynaklarını azaltma zamanı değil, dayanışma zamanı.” sözleriyle tepki gösterdi.

Genel Sekreter Guterres, yazılı bir açıklama yaparak, Donald Trump’ın ABD’ nin DSÖ’ye sağladığı (DSÖ Bütçesinin % 22) 527 milyon dolarlık fonu örgüte ilişkin yürüttükleri soruşturma tamamlanana kadar donduracağı kararını eleştirdi.

Dünya Sağlık Örgütüne 194 Devlet üye ve her yıl ekonomik düzeylerine göre Birleşmiş Milletler tarafından tespit edilen skala (oran) dan katkı payı ödemektedir.

ABD’nin 2019 tarihi itibariyle ödediği katkı payı yüzde (%) 22’dir. İkinci sırada Çin Halk Cumhuriyeti % 12, Japonya % 8.5, Almanya % 6, İngilter % 4.6, Fransa % 4.4, İtalya % 3.3, Brezilya % 3, Kanada %2,7, Rusya % 2.4 ve Türkiye /1.8 oranında katkı payı ödemektedirler

Dünya’da Koronavirüs (Covid-19) Salgınında Son Durum (16 Nisan 2020)    

       Ülkeler          Vaka Sayıları          Ölümler       

• A.B.D.            644.348                    28.554
• İspanya          180.659                    18.812
• İtalya              165.155                     21.645
• Fransa            147.863                     17.167
• Almanya        134.753                     .3.804
• İngiltere         ..98.476                   12.868
• Çin                  .82.341                      .3.342
• İran                 .76.389                      .4.777
• Türkiye          .69.392                      .1.518
• Belçika          .34.809                      .4.857

İlk 10 Ülkeyi sırasıyla Hollanda, Kanada, İsviçre, Brezilya ve Rusya takip ediyor.

Kaynak: Worldometers.info web sitesi (https://www.worldometers.info/coronavirus/) 16.4.2020/13.00 itibariyle…

Türkiye’de Koronavirüs (Covid-19) Salgınında Son Durum (15 Nisan 2020)

• Toplam Vaka Sayısı (11 Mart-15 Nisan 2020 arası):   69.392
• Toplamda Tedavi Görüp İyileşenlerin Sayısı:                 5.674
• Toplamda Yaşamını yitirenlerin sayısı:                             1.518
• Toplamda Test Yapılanların Sayısı:                                477.716

Dünya Sağlık Örgütünün kuruluş hikâyesi ve görevlerini ayrı bir yazı olarak sizlerle paylaşacağım.

Yazar Bekir Metin, Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Eski Temsilcisi, 16 Nisan 2020