Dünya Sağlık Örgütünün İlk Dünya Görme Engellilik Raporu yayınlandı.
DSÖ’nün Görme Kusurları / Engellilik İlk Dünya Raporu yayınlandı.
Dünya Sağlık Örgütü’nün “VISION 2020” girişimi kapsamında desteklediği Dünya Görme Günü herkesin kapsamlı göz sağlığı hizmetlerine erişme hakkında sahip olarak önlenebilir görme kusurlarının ortadan kaldırılmasını amaçlanmaktadır.
Dünya Görme Günü, 10 Ekim 2019 tarihine denk gelen önlenebilir görme kusurları konusuna dikkat çekmek için her yıl Ekim ayının ikinci perşembe günü düzenlenen bir farkındalık yaratma günü olarak kutlanmaktadır.
Rönesans döneminde 1500’lü yıllarda yaşayan Leonardo da Vinci; “Ruhun penceresi olarak isimlendirebileceğimiz göz, doğanın sonsuz eserlerini tamamen ve fazlasıyla değerlendire- bilen temel bir araçtır. Kulak ikinci sıradadır; onun saygınlığı, gözün gördüklerini işitmesinden gelir.” Diyerek görmenin ne kadar hayati bir durum olduğunu ortaya koymuştur.
Görme kusuru / engelliliği, tarihte her toplumda farklı şekillerde yorumlanmış olmakla birlikte, insanın en değerli duyusunun kaybı olarak ortaya konulmuştur.
Antik Çağ‘dan itibaren görme engellilik, merak uyandıran fiziksel bir durum olarak algılanmış; Antik Çağ’da “doğaüstü güçlerin” körlüğe yol açtığına inanılmıştır.
Orta Çağ‘da ise insanın görme yetisinden mahrum bırakılması yaygın bir ceza şekli olarak uygulanmıştır. Bu çağrışımın etkisiyle de görme engellilik, toplumda olumsuz bir algı yaratmış ve görme engelli bireyler Orta Çağ Avrupası’nda toplum yaşamına tam olarak dâhil edilmemişlerdir. 1280’lerde miyop, 1450’lerde hipermetrop gözlüklerin İtalya’da icat edilmesi Orta Çağ’da görme engelliliğin farklı derecelerinin yaygın olduğunu ortaya koymuştur.
Rönesans Avrupası‘nda da görme engellilik, bir yandan “ceza”, diğer yandan ise “ruhanî içgörü” nün yansıması olarak bir “ödül” şeklinde değerlendirilmeye devam etmiştir. Bununla birlikte, artan hastalıkların çeşitli engellilik durumlarını beraberinde getirmesiyle, görme ve diğer engellilerin toplumsal açıdan görünürlüğü artmıştır.
Sanayi Devrimi ile birlikte ise görme engelli bireylere yönelik toplumsal düzenlemelerin ivme kazandığı görülmektedir. Bu zaman çizelgesi, insanlık tarihi kadar eski olan engelli tarihinde Dünyada ve Ülkemizde engellilerin, özellikle görme engellilerin yaşamını etkileyen önemli tarihsel olayların, bireylerin, grupların, kurumların, yasal düzenlemelerin, bazı teknolojilerin kronolojik gelişim çizgisini içererek, dünyada ve Türkiye’de görme engellilerin yaşam kalitesini iyileştirme yönünde yapılan toplumsal, kültürel, siyasi, eğitimsel ve tıbbi girişimlerin tarih içindeki gelişimine olan farkındalığı artırmayı amaçlamaktadır. 
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Cenevre Merkezi’nin, 8 Ekim 2019 tarihinde yayınladığı Haber Bülteninde;
Dünya’da, en az 2.2 milyar insanın görme engelli (görme bozukluğu veya körlüğü) olduğu ve 1 milyardan fazla görme engelli insanın tedavi ile sağlığına kavuşabileceği diğer 1 milyar insanın sorununa henüz müdahale bile edilmediği raporla ortaya kondu.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayınlanan ilk Görme Engellilik Dünya Raporuna (World Report on Vision) göre; Dünya genelinde 1 milyardan fazla insan görme engelli olarak yaşıyor, çünkü kısa ve uzağı görememe, glokom ve katarakt gibi koşullar için ihtiyaç duydukları özenli tedavi desteği alamıyorlar.
10 Ekim’de Dünya Görme Günü’nden önce yayınlanan raporda, yaşlanan nüfusun, yaşam tarzlarının değişmesinin ve özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde göz bakımına sınırlı erişimin, birlikte yaşayan insan sayısındaki ana etmenler arasında olduğu tespit edildi.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus “Göz kusuru ve görme bozukluğu yaygındır ve çok sık olarak hala tedavi edilmez” durumdadır. “Göz bakımına ihtiyaç duyan insanlar, maddi sıkıntı çekmeden kendilerine kaliteli müdahaleler yapabilmelidir. Ulusal sağlık planlarına göz bakımı ve temel bakım paketleri dâhil edilmesi, her ülkenin evrensel sağlık sigortasına yönelik yolculuğunun önemli bir parçasıdır.” dedi.
Dr. Tedros sözlerine şunları ekliyor: “Katarakt operasyonu ile bir gecede göz bozukluğu olan 65 milyondan fazla insanın körlükten ve görme bozukluğundan kurtulabileceği ya da 800 milyondan fazla insanın bir çift gözlükle günlük yaşamını rahatlıkla sürdürebileceğini “ ifade etti.
Küresel olarak, en az 2.2 milyar insanın görme engelli (görme bozukluğu veya körlüğü) olduğu, bunların en az 1 milyarının önlenebilecek veya henüz ele alınmamış bir görme bozukluğuna sahip olduğunu raporla tespit etti.
Raporun diğer ana bulguları şunlardır;
- Göz kullanım koşullarının ve görme bozukluğunun toplumdaki yükü eşit olarak karşılanmamaktadır: Kırsal kesimde yaşayan insanlar, düşük gelirli insanlar, kadınlar, yaşlılar, engelliler, etnik azınlıklar ve yerli halklar için genellikle çok daha fazladır.
- Düşük ve orta gelirli bölgelerdeki karşılanamayan görme bozulma ihtiyacının yüksek gelirli bölgelere göre dört kat daha fazla olduğu tahmin edilmektedir.
- Batı ve Doğu Sahra altı Afrika ve Güney Asya’nın düşük ve orta gelirli bölgeleri, tüm yüksek gelirli ülkelere göre sekiz kat daha yüksek körlük oranlarına sahiptir. Katarakt ve trachomatous trichiasis (trahoma) oranları kadınlar arasında, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde daha yüksektir.
- Miyop ve hipermetrop (az ve uzağı görememe) ve katarakt nedeniyle görme bozukluğu veya körlüğü ile yaşayan dünyadaki 1 milyar insanın geçmişini ele alıp araştırmak için 14,3 milyar ABD dolarına ihtiyaç olacağı tespiti yapıldı.
Görme bozukluğu vakalarında artan ana nedenler
Görme bozukluğuna ve körlüğe neden olabilecek göz hastalıkları – katarakt, trahom ve kırılma hataları gibi – ulusal önleme ve diğer göz bakım stratejilerinin ana odağıdır. Ancak, kuru göz ve konjonktivit de dâhil olmak üzere tipik olarak görüşü bozmayan göz koşullarının, insanların tüm ülkelerde göz sağlığı hizmeti alması için ana nedenler arasında olduğu gibi göz ardı edilmemesi gerektiğini belirtiyor.
Büyüyen ve yaşlanan bir nüfus birleşeni, prevalans yaşla birlikte arttığından, göz görme koşulları ve görme bozukluğu olan toplam insan sayısını önemli ölçüde artıracaktır.
Gözün görme koşullarının diğer en yaygın ana nedenleri:
- Miyopi (yakın görüşlülük): İç mekânlarda geçirilen zamanın artması ve “işe yakın çalışma” faaliyetlerin uzaması, daha fazla insanın rahatsızlığına neden olmaktadır. Dış mekânda geçirilecek süre bu riski azaltabilir.
- Diyabetik retinopati: Artan sayıda insan diyabetle (şeker hastalığı) birlikte yaşıyor, özellikle de Tip 2 de tespit edilip te tedavi edilmediği zaman kişinin görüşünü etkileyebilecektir. Neredeyse diyabetli tüm insanlar yaşamları boyunca bir çeşit retinopatiye sahip olacaklardır. Rutin göz kontrolleri ve iyi diyabet kontrolü insanların görüşlerini bu durumdan koruyabilir.
- Geç tespit: Toplumların zayıf veya yetersiz entegre göz bakımı hizmetlerinin olmaması nedeniyle, çoğu insan gözün görme koşullarını tespit edebilen ve uygun önleyici bakım veya tedavinin sağlanmasına yol açan rutin kontrollere erişememektedir.
Hizmetlere erişim
Raporda, önleme, erken teşhis, tedavi ve iyileştirme da dâhil olmak üzere, daha fazla kişinin gözünün ihtiyaçlarının karşılandığından emin olmak için, temel sağlık hizmetleri de dâhil olmak üzere, ulusal sağlık hizmetlerinde göz bakımının daha güçlü bir şekilde bütünleştirilmesi (entegre edilmesi) gerektiği tespit edildi.
DSÖ’nün, körlük ve görme bozukluğu ile ilgili çalışmalarına başkanlık eden Dr. Alarcos Cieza: “Milyonlarca insan ciddi görme bozukluğuna sahip ve topluma tam olarak katılamıyor. Çünkü rehabilitasyon (iyileştirme) hizmetlerine erişemiyorlar. Görme yeteneğine dayanan bir dünyada, rehabilitasyon da dahil olmak üzere göz bakım hizmetlerinin, insanlara maksimum potansiyellerine ulaşmaları ve toplumla birlikte yaşamaları gereklidir” dedi.
Raporda, kör ve görme engelli olarak yaşayan ve tedavi edilemeyen şiddetli görme bozukluğu yaşayan herkesin rehabilitasyon hizmetlerine erişmeleri durumunda hala kendilerine yetecek ve bağımsız yaşam sürdürebileceklerini belirtiyor. Seçenekler arasında optik büyüteçler ve beyaz bastonlarla oryantasyon ve hareketlilik eğitimi için akıllı telefon yönlendiricileri için Braille kullanımı kullanılır. (Gayri resmi çeviri B.M. 10.10.2019)
Kaynakça:
Dünya Sağlık Örgütü Basın Bülteni (Cenevre, 8 Ekim 2019)
Dünya Sağlık Örgütü Özet Raporu
Dünyada ve Türkiye’de Görme Engellilik: Zaman Çizelgesi
Prof. Dr. Fatoş SUBAŞIOĞLU. Ankara Üniversitesi, D.T.C.F.
Doç. Dr. Zeynep Zeren ATAYURT FENGE Ankara Üniversitesi, D.T.C.F.
