Dünyada 2021: Kongre baskını, Taliban’ın dönüşü, darbe ve yine Covid…

2021’de koronavirüs, aşıları ve varyantlarıyla yine başroldeydi. Ancak iklim krizi de karakter oyuncusu olarak yıla damgasını vurdu. ABD’de olaylı iktidar değişimi, Afganistan’da Taliban’ın kontrolü sağlaması diğer önemli gelişmelerden old

200 yıl sonra ilk kez saldırıya uğrayan ABD kongresi, İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırıları, Taliban’ın Afganistan’ı işgal etmesi, Erdoğan’ın kritik lider zirveleri ve Almanya’da Angela Merkel döneminin sona ermesi, 2021 yılına damga vur

Dünya 2021’de de iyisiyle kötüsüyle birçok gelişme ve olaya sahne oldu ama gündemin ilk sırasındaki haber bu yıl da değişmedi. Ölüm sayısının 5,5 milyona yaklaştığı Covid-19 pandemisi, 2021’e de damgasını vurdu.

İnsanlık tarihinin en kötü yıllarından biri olarak anılan ve dünyayı esir alan Covid-19 pandemisinin damga vurduğu 2020’nin ardından 2021, birçok kişi için umutlu beklentilerle başlamıştı

Neyse ki 2021 bir önceki yıl kadar çalkantılı geçmedi, Covid-19 aşıları pandemi kâbusunun sona erebileceğine dair umutları artırdı. Yine de pandemi, 2021’e de damgasını vurdu ve geleceğe ilişkin belirsizliğin sürmesine yol açtı.

2021’de küresel siyasette öne çıkan olayları ve gelişmeleri geleceğe not düşmek amacıyla sizlerin bilgisine sunduk.

YILIN AKTÖRLER

Covid pandemisinde yolun sonu görünmüyor

Covid-19 pandemisinin dünyayı esir aldığı 2020’nin ardından 2021, aşı beklentileri nedeniyle umutlu başladı. Covid-19’a karşı geliştirilen birçok aşının art arda onay alması umutları artırdı, ama virüsün yeni varyantlarının ortaya çıkışı pandeminin gidişatıyla ilgili belirsizliğin sürmesine yol açtı.

Güney Afrika’da kasımda tespit edilen ve yayılma hızıyla panik yaratan Covid-19’un Omicron varyantı, dünyayı alarm durumuna geçirdi. Omicron nedeniyle artan vaka sayılarını düşürmeye çalışan birçok ülke kısıtlamaları yeniden hayata geçirdi

Dünya çapında vaka sayısı 280 milyonu, virüse bağlı ölüm sayısıysa 5 milyonu aştı. Pandemi, hala dünyanın en önemli gündemi olmaya devam ediyor ve bu kâbusun ne zaman sona ereceği belirsizliğini koruyor

Delta, Omikron, aşılar, ilaçla

DÜNYA 2022’ye de pandemi gölgesinde girerken, aşılar ve COVID-19’un yeni varyantları 2021’in yeni normali oluverdi. Başta şüpheyle yaklaşılan aşılar, yerini güçlendirme dozlarına ve hatta dördüncü doz aşıya bıraktı. COVID-19 virüsü, özellikle aşılamanın düşük olduğu yoksul ülkelerde mutasyona uğrayıp daha bulaşıcı hale geldi. Hindistan kökenli Delta’yı, Güney Afrika kökenli Omikron takip etti. Dünyada koronavirüse bağlı kayda geçen can kaybı 5.5 milyona, vakalar ise 290 milyona dayandı. Koronaya karşı yeni ilaçlar geliştirilirken, herkesin ortak dileği: salgının 2022’de sona ermesi

Hastalıkların teşhisi için bir nefes yeterli

Yakında, bir hastalığın teşhis edilebilmesi nefes vermek kadar basit olabilir. Yeni nefes sensörleri, insan nefesinde bulunan 800’den fazla bileşiğin konsantrasyonlarını örnekleyerek hastalıkları teşhis edebiliyor.

Ortaya çıkan bu teknolojinin kullanılmadan önce geliştirilmesi gerekse de Mart 2020’de Çin’in Wuhan kentinde yapılan bir çalışmada, sensörlerin Covid-19 tespitinde yüzde 95’lik olağanüstü bir doğruluk ve hastaları ayırt etmede yüzde 100 hassasiyet elde ettiğini belirtmişti.

YILIN OLAYLAR

Afganistan’da Taliban’ın iktidara dönüşü

“ABD’nin en uzun savaşı” olarak tarihe geçen Afganistan’daki müdahale, son derece kaotik bir şekilde sona erdi. ABD Başkanı Biden’ın Taliban’la Şubat 2020’de varılan barış anlaşması kapsamında Afganistan’dan çekilme takvimini açıklaması, ülke topraklarında hızla ilerleyen Taliban’ın iktidarı ele geçireceği endişelerine yol açmıştı.

Nihayetinde bu endişeler beklenenden de önce gerçeğe dönüştü, daha ABD öncülüğündeki uluslararası güçlerin çekilme süreci tamamlanmadan Taliban başkent Kabil’i kuşattı. Batılı ülkelerin trilyonlarca dolar harcadığı Afgan hükümeti birkaç saat içinde çözüldü.

 

ABD’de iktidara gelen Joe Biden yönetimi, eski Başkan Trump’ın, Taliban ile yaptığı Afganistan’dan asker çekme planına sadık kaldı. ABD çekildikçe, Batı güdümündeki Afgan yönetimi direnemedi, Taliban kısa bir sürede ülkeye hâkim oldu. Taliban 15 Ağustos 2021’de başkent Kabil’i kontrol altına alınca, Batılı ülkelerle çalışan binlerce Afgan, ülkeden kaçmak için Kabil havalimanına hücum etti. Tahliye uçuşları trajik görüntülere sahne oldu. Taliban, 15 Ağustos’ta Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeden kaçmasının ardından Kabil’de kontrolü çatışmasız şekilde ele geçirdi. Dünya genelinde 2.6 milyon kayıtlı Afgan mülteci bulunurken, Ağustos 2021’de Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinin ardından bu sayının 500 bin kadar arttığı tahmin ediliyor.

YILIN İLHAM VERENLERİ

Sokağa çıkan Afgan kadınlar

2021’de onca kriz ve felakete rağmen, Taliban rejimine karşı sokağa dökülen cesur Afgan kadınları umut oldu. 1996-2001 yılları arasındaki 1’nci Taliban rejimi sırasında pek çok haklarından mahrum kalan kadınlar, ABD’nin ülkeyi işgali ve sivil yönetim denemeleri sonrası birçok hakkını geri kazanmıştı. Taliban, yeni hükümette kadınların üst düzey görevlerde yer almasına izin verilmeyeceğini açıklayınca da Afgan kadınları sokaklara döküldü. Afgan kadınları, canlarını riske atma pahasına arada eylemlere devam ediyor.

İran’da ultra muhafazakâr cumhurbaşkanı dönemi

Uzun süredir ekonomik krizle boğuşan İran, 18 Haziran 2021’de yeni cumhurbaşkanını seçti. Yıllardır muhafazakârlar ve reformcular arasında çekişmenin yaşandığı cumhurbaşkanlığı seçimi, adeta sonucu belli bir seçim olarak dikkat çekti.

Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin neredeyse hiçbir reformcu adayın yarışmasına izin vermemesi tepkilere yol açarken, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’e yakın bir isim olan Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi’nin açık ara farkla seçimi kazanması sürpriz olmadı.

Hamaney’in halefi olabileceği konuşulan “ultra muhafazakâr” Reisi, ılımlı bir isim olan Hasan Ruhani’nin ardından ağustosta yemin ederek göreve başladı.

Reisi döneminde İran’ın en önemli gündemlerinden biri, 5+1 ülkeleriyle Viyana’da devam eden nükleer görüşmeler

İsrail, Gazze’yi yine vurdu

İsrail polisinin işgal altındaki Doğu Kudüs’te Filistinlilere yönelik baskıyı artırması ve 7 Mayıs’ta Mescid-i Aksa’da cemaate saldırması, diken üzerindeki bölgede tansiyonu hızla yükseltti.

Mescid-i Aksa’da ses bombaları ve plastik mermiyle düzenlenen saldırıda çok sayıda Filistinli yaralanırken, Türkiye de olaya sert tepki gösterdi.

Çatışmalar giderek şiddetlenirken, İsrail Hamas’ın roket saldırıları üzerine Gazze’ye hava saldırıları başlattı. Gazze’de 10 Mayıs’ta başlayan saldırılarda 248 Filistinli hayatını kaybetti ve sivillerin de yaşadığı çok sayıda bina yıkıldı.

İsrail tarafında da roket saldırıları sonucu 12 kişi hayatını kaybederken, Gazze’den atılan yüzlerce roketin İsrail’de yarattığı yıkım, ülkenin ünlü hava savunma sistemi Demir Kubbe’nin etkinliğiyle ilgili soru işaretlerini gündeme getirdi.

Saldırıların 11. gününde İsrail ve Hamas arasında Mısır’ın arabuluculuğunda varılan ateşkes anlaşması, 21 Mayıs’ta yürürlüğe girdi.

İsrail’de 12 yıllık Netanyahu iktidarının sonu

Uzun süre siyasi kriz yaşayan İsrail, 23 Mart 2021 tarihinde 2 yıl içinde 4. kez genel seçim için sandığa gitti ve Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğindeki Likud partisi seçimi önde tamamladı. Ancak Netanyahu’nun hükümeti kurma çabaları sonuçsuz kaldı ve Yeş Atid (Gelecek Var) ile Yamina partileri koalisyon hükümeti için anlaşmaya vardı. Seçimde sürpriz bir başarı elde eden İsrail vatandaşı Filistinliler tarafından kurulmuş Birleşik Arap Listesi de yeni koalisyona destek verdi.

Yeni hükümetin haziranda güvenoyu almasıyla 12 yıldır devam eden Netanyahu dönemi bitti. Aşırı sağcı Yamina lideri Naftali Bennett başbakanlık koltuğunun yeni sahibi oldu.

Hindistan’da çiftçi eylemleri

Dünyanın en kalabalık ikinci ülkesi Hindistan’da, hükümetin 2020’de tarım sektöründe ilan ettiği yeni düzenlemelere karşı başlayan protestolar 2021’de giderek büyüdü ve tüm ülkeye yayıldı.

Eylemler, yıl boyunca Hindistan siyasetine damga vurdu.

Çiftçiler, yeni düzenlemelerin kazançlarını azaltacağını ve topraksız kalacaklarını belirterek ülke tarihinin en uzun soluklu işçi eylemlerinden birine imza attı. Aylarca başkent Yeni Delhi çevresinde ve birçok kentte düzenlenen kitlesel gösterilere milyonlarca kişi katıldı.

Sonunda geri adım atan Hindistan, tarım yasalarının yürürlükten kaldırılmasına ilişkin tasarıyı kasımda kabul etti.

YILIN ACILAR ZİNCİRİ

Doğa insanları uyardı

2021 küresel ısınmanın yol açtığı iklim değişikliği kaynaklı felaketler açısından da derin izler bıraktı. Türkiye, Yunanistan, İspanya, ABD, Kanada, Sibirya günlerce süren orman yangınlarına sahne oldu. Temmuzda Batı Avrupa’da etkili olan şiddetli sel ve toprak kaymalarında en az 229 kişi yaşamını yitirdi. Ağustos sonunda da ABD’nin doğusunu vuran Ida Kasırgası’nda en az 45 kişi öldü. Küresel iklim krizinin aşılması için İskoçya’nın Glasgow kentinde yapılan BM İklim Zirvesi’nin sonuçları ise birçok iklim aktivistini memnun etmedi.

YILIN YENİLİĞİ

Metaverse âlemi

Bugünün iki boyutlu internetinin üç boyutlu karşılığı olan ‘metaverse’ kavramı hayatımıza girdi. Metaverse,  kullanıcılarına kendileri için bir ev inşa edip dünyanın farklı şehirlerinden arkadaşlarını burada ağırlayabileceği, artırılmış gerçeklik ile fiziksel dünya ve sanal evreni birleştirebileceği yeni bir dünya sunuyor. Facebook’un bağlı olduğu şirketler grubu ‘Meta’, Metaverse için yılda 10 milyar dolar yatırım açıkladı. Coca-Cola, Gucci, Nike ve Adidas gibi markalar ise sanal dünyada ürün satmaya başladı.

Facebook gündemden hiç düşmedi

2021’in son aylarında yeni çatı şirketi Meta’yı duyuran Mark Zuckerberg, pandeminin gölgesinde âdeta ışık bulmayı başardı diyebiliriz. Corona virüsü salgınının yarattığı etkiyi gündelik hayattan uzak tutmaya çalışırken, sanal dünyayı gerçeğe yaklaştıran Zuckerberg’ in yeni adımları merakla bekleniyor.

Facebook’un gündemden düşmeme nedeni sadece yeni markası değildi. Yeni adıyla Meta, tüm yıl boyunca ortaya çıkan güvenlik önlemleri, veri skandalları, gençlerin sağlığını tehlikeye atmasıyla da sık sık gündeme geldi.

YILIN KAOSU

Ağustos ayında binlerce kişi Taliban’dan kaçmak için Kabil havalimanına hücum edince şoke edici görüntüler yaşandı. ABD askeri uçaklarının iniş takımlarına gizlenen bazı Afganlar düşerek öldü.

Kabil’de Taliban’dan kaçmaya çalışan bazı aileler çocuklarını ABD askerlerine verdi.

20 yıl sonra Taliban, Afganistan’da yeniden kontrolü sağladı. Taliban milisleri silahlarıyla eğlence parklarına gidince tuhaf görüntüler ortaya çıktı.

YILIN UNUTULMAZLARI

ABD’de dünyayı şoke eden Kongre baskını

DEMOKRASİNİN kalelerinden ABD, 2021’e dünyayı hayrete düşüren bir hadiseyle girdi. 3 Kasım 2020 başkanlık seçimlerini Demokrat rakibi Joe Biden’a kaybeden dönemin ABD Başkanı Donald Trump, hile yapıldığını savundu. Trump, sosyal medyadan taraftarlarını 6 Ocak’ ta Başkan’ı belirleyen Seçiciler Kurulu’nun ABD Kongre binası Capitol’de oy sayımı oturumuna yönlendirdi. Twitter’dan destekçilerine o gün Capitol’de toplanma çağrısı yaptı. On binlerce Trump destekçisi Kongre’yi bastı. Baskında 1’i polis 5 kişi öldü. Olaylar kontrol altına alınsa da geriye tarihe geçecek görüntüler kaldı.

Seçimde Trump’ı galip eden Joe Biden, “Bu bir protesto değil, başkaldırıdır. Bütün dünya bizi izliyor” dedi.

ABD tarihinin en korkunç olaylarından biri olan ve ülkede iç savaş endişelerinin güçlenmesine yol açan baskınla ilgili yürütülen soruşturmada, binaya giren pek çok kişi gözaltına alındı. Halkı isyana teşvik etmekle suçlanan Trump ise, hakkında ikinci kez azil süreci başlatılan ilk ABD başkanı oldu ancak Şubat’ta Senato’da yapılan oylamada aklandı.

Biden, ABD’nin 46. Başkanı oldu

ABD Kongre baskınının şokunu atlatmaya çalışırken, 3 Kasım 2020 seçimlerinde Trump’ı mağlup eden eski eski Başkan Yardımcısı Joe Biden, 20 Ocak 2021’de olağanüstü güvenlik önlemlerinin alındığı ABD Kongresi’nde yemin ederek başkanlık koltuğuna oturdu. Kamala Harris de, ABD’nin ilk kadın başkan yardımcısı oldu.

Trump’ın törene katılmaması kimseyi şaşırtmadı. ABD’nin en yaşlı başkanı olan 79 yaşındaki Joe Biden, törendeki konuşmasında “Bugün Amerika’nın günü, demokrasi üstün geldi”  dedi, görevdeki ilk gününde de Trump’ın bazı tartışmalı politikalarını rafa kaldırmak üzere 17 kararnameye imza attı.

Dış politikada değişim sinyali veren Biden, yıl boyunca yaptığı birçok konuşmada da “ABD geri döndü” ifadesini kullandı.

George Floyd davasında adalet

ABD’de polis şiddetine ve ırkçılığa karşı büyük protestolara yol açan George Floyd cinayetiyle ilgili davada karar 5 Kasım 2021’de açıklandı.

46 yaşındaki siyah ABD’li George Floyd, 25 Mayıs 2020’de Minneapolis kentinde gözaltına alındığı sırada, polis memuru Derek Chauvin’in 9 dakika 29 saniye boyunca diziyle boynuna bastırması nedeniyle dakikalarca “Nefes alamıyorum” diye yalvarmış ve sonrasında hayatını kaybetmişti.

“Nefes alamıyorum” sözü sadece ABD’de değil birçok ülkede ırkçılık karşıtı hareketin sloganlarından biri haline gelirken, mahkeme Chauvin’i cinayetten suçlu buldu ve 22,5 yıl hapis cezasına çarptırdı.

Kararın ardından Floyd’un ailesi “Artık nefes alabiliyoruz” açıklamasında bulunurken ABD Başkanı Biden da, kararın değişim için önemli bir adım olduğunu ama yeterli olmadığını söyleyerek reform sözü verdi.

Rusya ve Batı arasında Navalni krizi

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i en sert eleştiren isimlerden muhalif Aleksey Navalni’ nin sinir gazıyla zehirlendiği iddiası, 2020’de dünya çapında ses getirmişti. Bizzat Putin’in emriyle zehirlendiğini öne süren Navalni, tedavi gördüğü Almanya’dan döner dönmez 17 Ocak 2021’de Moskova’daki havaalanında gözaltına alındı.

Yolsuzluk suçlaması nedeniyle aldığı tecilli hapis cezası şartlarını ihlal ettiği gerekçesiyle tutuklanan Navalni, hapishanede bir süre açlık grevi düzenlerken destekçilerinin gösterilerinde de yüzlerce kişi gözaltına alındı.

ABD ve AB’nin de aralarında olduğu ülke ve kurumlar, tepki olarak Rusya’ya bir dizi yaptırım uygulanmasına karar verdi. Putin ise, Nisan’daki ulusa sesleniş konuşmasında “Köprüleri yakmak istemiyoruz, ama birileri bizim iyi niyetimizi zayıflık olarak yorumlarsa tepkimiz hızlı ve sert olur” diyerek Batılı ülkelere meydan okudu.

Rusya-Ukrayna gerilimi uluslararası krize dönüştü

2014’te Kırım’ı ilhak eden ve Donbass’taki ayrılıkçıları destekleyen Rusya’nın Ukrayna sınırındaki askeri faaliyetlerini artırması, 2021’in son döneminde bölgede tansiyonu hızla yükseltti. ABD istihbaratının gizli belgelerinde, Rusya’nın sınıra konuşlandırılan 170 bini aşkın askerle Ukrayna’yı işgale hazırlandığı iddiası endişe yarattı.

Batı’nın ve NATO’nun Ukrayna’ya askeri desteğinden rahatsız olduğunu belirten Rusya ise, sınıra asker ve ağır silah sevkiyatının tatbikat amaçlı olduğunu savundu ve işgal iddiasını reddetti.

Batı’yla Rusya’yı bir kez daha karşı karşıya getiren gerilim sürerken, ABD Başkanı Biden, Ukrayna’ya saldırı halinde ağır yaptırımlar uygulanacağı konusunda Rusya Devlet Başkanı Putin’e uyarıda bulunduğunu söyledi.

YILIN BİTMEYEN DRAMLARI

Umuda yolculuk çok sayıda can aldı

HAFİFLEYEN Korona tedbirlerinin etkisiyle 2021, mülteci geçişlerinin ve buna paralel trajedilerin arttığı bir yıl oldu. Birleşmiş Milletler’e göre, yıl boyunca Afrika’dan Avrupa’ya ulaşmayı deneyen en az 1600 kişi Akdeniz’de yaşamını yitirdi. Ağustosta Taliban’ın Afganistan’da yönetimi ele geçirmesiyle yeni bir mülteci dalgası başladı. Yılın sonlarına doğru Fransa ve İngiltere arasındaki Manş Denizi yeni sıcak nokta haline geldi. AB ile kriz yaşayan Belarus’un Kuzey Iraklı mültecileri Litvanya ve Polonya sınırına yığması da yeni dramlara neden oldu.

Kanada’da karanlık geçmişten kalan isimsiz mezarlar

Kanada’da mayıs ayında eski bir yatılı kilise okuluna ait arazide bulunan çocuk cesetleri, ülkede geçmişte yaşanan yerli katliamının boyutlarını gözler önüne serdi. Yerli çocuklarına ait yüzlerce kimsesiz mezarın daha bulunması ülkeyi ayağa kaldırdı ve ırkçılık karşıtlarını sokaklara döktü.

Tüyler ürperten keşif, ülkede bir dönem yerli çocukların asimilasyonu için kullanılan yatılı Katolik okullarındaki korkunç şiddeti, binlerce çocuğun ölümünün kayıtlara bile geçmediğini ortaya koydu.

Kanada Başbakanı Justin Trudeau,“Ölenleri hayata döndüremeyiz ama sistemik ırkçılıkla mücadele etmek için yerli halklarla birlikte çalışmaya devam edebiliriz” dedi. Trudeau’nun özür dilenmesi yönündeki çağrısına karşın Papa Francis, hayatını kaybeden çocuklar için dua ettiğini belirtmekle yetindi.

Etiyopya’daki iç savaş şiddetini artırdı

Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali, 2019’da komşu Eritre ile savaşı sona erdiren lider olarak “barış yolunda harcadığı çabalardan dolayı” Nobel Barış Ödülü’nü kazanmıştı. Ancak sadece iki yıl sonra ülkesi Etiyopya iç savaşa sürüklendi.

Etiyopya hükümetinin Kasım 2020’de isyancı Tigray Halk Kurtuluş Cephesi’ne (TPLF) operasyon başlatması, ülkede iç savaşın fitilini ateşledi.

Etiyopya ordusu, insani durum nedeniyle haziranda Tigray’ın başkenti Mekelle’de çekildi ancak çatışmaların büyümesi nedeniyle kasımda olağanüstü hal ilan edildi.

Çatışma bölgelerindeki katliam, tecavüz ve işkence olayları ve savaş suçu iddiaları ise uluslararası tepkileri beraberinde getiriyor. 2 milyondan kişinin evsiz kaldığı çatışmalarda binlerce kişinin hayatını kaybettiğini bildiren BM, kıtlık uyarısı yapıyor.

Belarus-Polonya sınırında yeni sığınmacı krizi

Avrupa’da yaşanan sığınmacı krizi, Eylül 2021’de Belarus-Polonya sınırındaki gelişmelerle yeni bir boyut kazandı.

Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun AB’nin kendisine yönelik yaptırım politikasına karşı ülkesindeki sığınmacıların çıkışına izin vereceğini açıklamasıyla Avrupa’ya geçmek isteyen yüzlerce göçmen, Belarus-Polonya sınırına akın etti.

Aralarında çocukların da olduğu çok sayıda göçmen, sınırdaki bekleyişlerini sürdürüyor.

Sınırdaki önlemleri arttıran Polonya bölgeye asker sevk etti. AB, Belarus yönetimini sığınmacıları Polonya, Litvanya ve Letonya sınırlarına yığarak birliği istikrarsızlaştırmaya çalışmakla suçladı. AB’nin yanı sıra ABD de, Rusya’nın desteklediği Belarus yönetimiyle ilişkili bazı kurum ve kişileri yaptırım listesine aldı.

Avrupa’nın kapıları kapatmasıyla sınırda sıkışıp kalan, açlık ve soğukla mücadele eden bazı sığınmacılar hayatını kaybetti.

YILIN KAZASI

Süveyş Kanalı’nda dünya ticaretine darbe vuran kaza

PANDEMİ nedeniyle neredeyse bir yıl kapalı kalan küresel ekonominin hızlı toparlanma umudu daha ilk çeyrekte Süveyş Kanalı’na takıldı. Dünyanın en önemli ticaret yollarından biri olan ve Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayan Mısır’daki Süveyş Kanalı, 23 Mart 2021’de 400 metrelik kargo gemisi The Ever Given, kanalda sıkışıp kalınca gemi trafiği altı gün boyunca durdu.

Dev geminin dar kanalda sıkışarak yolu kapatması, uzun gemi kuyrukları oluşmasına ve dünya genelinde sevkiyatlarda ciddi aksamalar yaşanmasına yol açtı.

Petrolden mobilyaya pandemi sonrası acil ihtiyaç duyulan milyarlarca dolar değerinde mal ne Avrupa yönünden Asya’ya ne de ters istikamette taşınamadı. Günler süren yoğun  çalışmalar sonucu gemi, 29 Mart’ta yeniden yüzdürüldü ve Süveyş Kanalı deniz trafiğine yeniden açıldı. Kazanın küresel ticarete 10 milyar dolar, Kanal yönetimine ise 900 milyon dolar zarar verdiği tahmin edilirken tazminat görüşmeleri halen sürüyor.

YILIN DEVİR-TESLİMİ

Almanya’da bir devir kapandı – Merkel gitti Scholz geldi

Avrupa Birliği’nin en güçlü ülkesi Almanya, 2021 yılında tarihi bir iktidar değişimine sahne oldu. Ülkede 16 yıldır şansölyelik görevini yürüten Angela Merkel, 22 Kasım 2005’te oturduğu Başbakanlık makamına veda etti. Merkel, 26 Eylül 2021 seçimlerinde yeniden aday olmama kararı almıştı. Merkel’in yerine Armin Laschet ile seçime giren CDU/CSU ittifakı bu seçimlerde Sosyal Demokrat Parti’nin (SPD) ardından ikinci oldu. Yeni koalisyon hükümeti, SPD üyesi Olaf Scholz başbakanlığında, SPD, Yeşiller ve liberal Hür Demokrat Parti (FDP) arasında kuruldu. Merkel de görevini 8 Aralık 2021’ de Scholz’a devretti.

67 yaşındaki Merkel, Deutsche Welle’ye verdiği bir röportajda gelecek planları için “Artık siyaset yapmayacağım. Ne yapacağımı henüz bilmiyorum” diyerek kitap okuyup uyumak istediğini anlattı.

YILIN ŞOK GÖRÜNTÜLERİ

Krematoryumlar ölümlere yetişemedi

Pandemi kâbusu 2021’de de devam ederken, korona ile savaşta en çok zorlanan ülkelerin başında Hindistan geldi. Aşılama oranının yüksekliğine karşın bahar ayları boyunca vakalar peş peşe rekor kırarak 4 milyon sınırına dayandı. Bir günde koronavirüse bağlı hayatını kaybeden kişi sayısı 5 binleri bulunca da krematoryumların kapasitesi dahi aşıldı. Cenazelerin ulu orta yakıldığı görüntüler, salgının en ürpertici karelerini oluşturdu.

 

YILIN UZAY YARIŞLARI

Zenginler uzay için yarıştı

UZAYA gitme yarışı, Soğuk Savaş yıllarının ardından belki de en çok 2021’de konuşuldu. Dünyanın süper zenginleri bu sene uzayı da rekabet alanlarına ekledi. 11 Temmuz’da Virgin Galactic’in kurucusu Richard Branson, “kendi gemisiyle uzaya giden ilk sivil” unvanını kazandı. 20 Temmuzda da Amazon’un kurucusu Jeff Bezos, uzay şirketi Blue Origin ile atmosferin dışına çıktı. Tesla ve SpaceX’in kurucusu Elon Musk ise Eylül ayında mürettabatının tamamı sivillerden oluşan bir roketi uzaya fırlatarak yarışa katıldı. Ancak çok yüksek maliyetli bu yarış, “Bu kaynak dünyanın büyük sorunlarını çözmek için kullanılamaz mıydı” sorusunu da beraberinde getirdi.

Virüse rağmen uzayda keşif

Pandemi döneminin en umut verici olaylarından biri insanlığın uzay keşiflerinin devam etmesiydi. 30 Temmuz 2020’de uzaya fırlatılan Perseverance 18 Şubat 2021’de Mars’taki Jezero Krateri’ne iniş yaptı.

Mars’ta yaşam var mı ya da Mars’ta yaşanabilir mi sorularına yanıt arayan uzay aracı gönderdiği görüntüler, topladığı örneklerle bilim dünyasına ışık tuttu.

Yapay Zekânın ön yargısını kırmak mümkün mü?

“Eğer insansan, önyargılısındır” sözü bu defa yapay zekâya söylendi. Yapay zekâ sistemlerini insanlar tasarladığı için, şimdilik yanlılığın koda işlendiği varsayılıyor. Yapay zekâ, istemeden de olsa beraberinde cinsiyet ve etnik ön yargıyı getiriyor.

Kasım 2021’de 193 ülke yapay zekâ etiğine ilişkin ilk küresel anlaşmayı kabul etti. Amaç, insan haklarını teşvik etmek ve yapay zekâ teknolojisinin etik ve kapsayıcı gelişimini sağlamak için yasal bir altyapı ve çerçeve geliştirmek.

Yeni bir akım: NFT

Mart 2021’de Christie’s Müzayede Evi’nin Beeple adlı bir dijital sanatçının eserini 69 milyon dolara satmasıyla tüm gözler NFT’ye çevrildi. Satışı gerçekleşen eser, bir resim ya da heykel değildi, ama milyonlarca dolarlık bir değere sahipti. Bu rekor satıştan sonra ise NFT pazarı hızla büyümeye başladı. NFT akımından yararlanmak isteyenler arasında Marvel, Disney, Quentin Tarantino, Melania Trump, Emily Ratajkowski ve Cem Yılmaz gibi pek çok isim yer aldı. Önceleri “ben bunun ekran görüntüsünü alırım” diyenler bile şimdilerde NFT pazarına nasıl girebileceklerini düşünüyorlar.

YILIN KIRIK KALBİ

Kraliçe Elizabeth’in yası

İNGİLTERE’nin 95 yaşındaki kraliçesi 2’nci Elizabeth, 2021 yılını pek de iyi hatırlamayacak isimlerin başında geliyor. İngiltere Kraliçesi, geçen sene aileden ayrılan torunu Prens Harry ile eşi Meghan Markle’ın, İngiliz kraliyetini ırkçılıkla itham ettiği Oprah Winfrey röportajını göğüsledikten hemen sonra, Nisan 2021 ayında 74 yıllık eşi Prens Philip’i kaybetti. Sağlık sorunları nedeniyle birçok etkinliği iptal eden Kraliçe, yılı kapatırken bir de suikast girişimiyle yüz yüze geldi

İngiliz Kraliyet ailesine Megxit şoku

İngiltere’de Kraliyet ailesi, 2021’in ilk günlerinde ülkede de deprem etkisi yaratan bir olayla sarsıldı. Kraliçe 2. Elizabeth’in torunu Sussex Dükü Prens Harry ve ABD’li oyuncu eşi Meghan Markle, Kraliyet ailesindeki üst düzey görevlerinden çekildiklerini ve maddi bağımsızlıklarını kazanmak için çalışmayı planladıklarını açıkladı.

Prens Harry ve Meghan Markle’ın Oprah Winfrey’le röportajda yaptığı açıklamalar büyük ses getirdi.

“Megxit” olarak anılan olayla ilgili tartışmalar sürerken, Prens Harry ve eşi, martta Oprah Winfrey’le röportajlarında bombayı patlattı. Kraliyet ailesine katıldıktan sonra intiharın eşiğine geldiğini söyleyen Markle, “Ben hamileyken, bebeğimin prens ya da prenses olmasını istemediler. Oğlum doğduğunda ten renginin ne kadar koyu olacağına dair konuşmalar oluyordu ve bundan endişeleniyorlardı” diyerek ırkçılık iddialarının fitilini ateşledi.

Prens Harry de, ailesinin mali kaynaklarını kestiğini ve babası Prens Charles’ın kendisine destek vermediğini söyleyerek sitem dolu açıklamalarda bulundu. Buckingham Sarayı ise ırkçılık iddialarının araştırılacağını bildirdi

YILIN EĞİLİMİ

Ortadoğu’da normalleşme – Körfez’de barış rüzgârları

Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Mısır, 2017’de “terör gruplarını desteklediği” gerekçesiyle Katar’la diplomatik ilişkileri kesmiş ve ülkeye ekonomik ambargo uygulamaya başlamıştı.

Körfez bölgesindeki 3,5 yıl süren kriz, Ocak 2021’de Suudi Arabistan’da düzenlenen 41. Körfez İşbirliği Konseyi Zirvesi’nde imzalanan anlaşmayla sona erdi. Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın Katar Emir Şeyh Temim bin Hamed el Sani’ yi havalimanında sarılarak karşılamasıyla, krizin bitişi dünyaya ilan edildi.

Körfez krizinin sona ermesi, sadece Arap dünyasında değil Ortadoğu’da da bölgesel dinamikleri etkileyecek bir gelişme oldu.

Türkiye de, BAE, Mısır ve Ermenistan ile normalleşme yönünde adımlar attı.

TÜRKİYE’DE KADIN

2021 yılında gerçekleşen kadın cinayetleri ve kadın hak ihlalleri

2021 yılında yüzlerce kadın erkekler tarafından öldürüldü ve şiddete maruz bırakıldı. Türkiye, 2021 yılını kadın can güvenliğini tehdit eden bir ülke olarak geçirdi. Kadın hakları savunucuları, cezasızlığın, hak ihlallerine neden olan en büyük sorun olduğunu belirtiyor ve kadınlar, güvenli bir ülkede yaşamak amacıyla mücadelelerine devam ediyor.

2021 yılında yüzlerce kadın öldürüldü ve şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi. Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nun verilerine göre en az 392 kadın yaşamını yitirdi. Kadınlar, en çok hayatlarına dair karar almak için mücadele ederken, güvende olmaları gereken alanlarda şiddete maruz bırakıldı ve öldürüldü.

Türkiye, 20 Mart 2021 tarihinde, İstanbul Sözleşmesi’nden çekildi. Mart ayından itibaren şiddet ve cinayet oranlarında hiçbir azalma olmadı, aksine kadın haklarına yönelik ihmallerin artmasına neden oldu.

Kadınlar, en çok yakın çevrelerindeki erkekler tarafından öldürüldü ve Türkiye, kadınların can güvenliğini tehdit eden bir ülke haline geldi. Cumhuriyet olarak, yaşanan kadın hak ihlallerini ve Türkiye’nin gündemine oturan olayları derledik.

Bu derleme “Health World News” Dünya Sağlık Haberleri Ekibi tarafından hazırlanmış ve 3 Ocak 2022 tarihinde yayınlanmıştır.