Gazze krizi: Güvenlik Konseyi ABD ve Rusya’nın farklı kararlarını reddederken çıkmaz derinleşiyor.

Çin ve Rusya, 25 Ekim 2023 tarihli ABD’nin sunduğu bir karar taslağını veto ederken, Rusya’nın desteklediği ikinci bir karar lehinde yeterli oy almayı başaramadı ve Güvenlik Konseyi’nin Gazze ve İsrail’deki krize yönelik herhangi bir birleşik tepki konusundaki çıkmazını derinleştirdi.

ABD liderliğindeki karar taslağı, BM Güvenlik Konseyi’nin Daimî Üyeleri Çin ve Rusya’nın olumsuz oyu nedeniyle kabul edilmedi.

Konseyin on üyesi karar taslağına oy verdi, üçü (Çin, Rusya ve BAE) aleyhte oy kullanırken, iki üye (Brezilya ve Mozambik) çekimser kaldı.

Konseyin beş Daimî Üyesinden herhangi birinin ‘hayır’ oyu, kendisine sunulan herhangi bir tedbire ilişkin eylemi durdurur. Organın daimî üyeleri Çin, Fransa, Rusya Federasyonu, Birleşik Krallık ve ABD’dir.

Rusya destekli karar

Rusya’nın öncülüğünde ikinci bir karar taslağı, yeterli sayıda lehte oy alınamadığı için kabul edilmedi.

Konsey üyelerinden dördü lehte (Çin, Gabon, Rusya ve BAE), ikisi aleyhte (İngiltere ve ABD) ve dokuzu çekimser (Arnavutluk, Brezilya, Ekvador, Fransa, Gana, Japonya, Malta, Mozambik, İsviçre) oy kullandı.

Bir kararın alınabilmesi için Konsey’in en az dokuz üyesi tarafından desteklenmesi gerekiyor.

Önerilen metinler

Benzer şekilde ifade edilen kararlar, çaresiz sivillere yardımın güvenli bir şekilde ulaştırılmasını sağlamak için “insani ateşkes” veya “insani duraklama” çağrısında bulunacaktı.

Her iki taslakta da Hamas’ın 7 Ekim 2023’te İsrailli sivillere yönelik terör saldırıları kınanıyor ve hastaneler ve diğer önemli hizmetler için yakıtın birkaç saat içinde tükeneceği Gazze Şeridi’nde kötüleşen insani krizin çözümü için harekete geçilmesi çağrısında bulunuluyor. BM kuruluşları sahada çalışmalarını sürdürüyorlar.

Metindeki temel farklılıklar arasında, Devletlerin doğuştan gelen meşru müdafaa hakkına ilişkin ABD destekli teklifte özel olarak değinilmesi ve Rusya liderliğindeki teklifte, sivillerin güneye yönelmesine yönelik tahliye emrinin İsrail güçleri tarafından derhal iptal edilmesi yönünde bir çağrı yer alıyordu.

Taslak kararlar, kabul edilene kadar 15 üyeli BM Güvenlik Konseyi’nin resmi pozisyonunu temsil etmiyor.

Bazı Konsey üyeleri oylama öncesinde kendi görüşlerini ortaya koyan birer konuşma yaptılar.

Amerika Birleşik Devletleri

ABD Büyükelçisi Linda Thomas-Greenfield, insani yardımın Gazze’ye ulaşmaya başlamasıyla diplomasinin meyvelerinin son birkaç günde ortaya çıktığını söyledi. ABD’nin karar taslağına da yansıyan bu çabaya yönelik çalışmaya devam edeceğini söyledi.

Dört rehinenin Hamas tarafından serbest bırakılmasını memnuniyetle karşılayan Linda Thomas-Greenfield, arabuluculuklarından dolayı Katar ve Mısır’a teşekkür etti. Ancak 200’den fazla rehine kaldı. 14 Ekim Salı günü rehinelerden birinin ailesiyle yaptığı görüşmeyi anımsatan kadın rehine, “Ebeveynler çocuklarını bir daha görüp göremeyeceklerini düşünerek geceleri uyanık yatıyorlar” dedi.

“Bu an hepimiz için, uluslararası toplum ve Konsey için bir sınavdır” dedi. Karar taslağını hazırlarken, insani yardım kuruluşları da dahil olmak üzere “dinledik, temasa geçtik” ve taslakta sivilleri ve BM personelini korumaya yönelik çatışmasızlık mekanizmalarına ilişkin bir dil yer alıyor.

Ancak Rusya’nın “sıfır istişare” içeren bir metin ortaya koyduğunu söyledi.

Hamas’ın menfur saldırılarını kınayan, Üye Devletlerin meşru müdafaa hakkını teyit eden ve çağrıda bulunan ABD taslağına destek çağrısında bulunan Hamas, “Sonuç şu: Rusya kötü niyetle bir karar daha teklif etti” dedi. Tarafların uluslararası insancıl hukuka saygı duyması gerektiği belirtildi.

Aynı zamanda insani amaçlı ateşkes çağrıları yapılması için çalışılıyor ve Üye Devletlerin çatışmanın yayılmasını önlemek için somut adımlar atması gerektiğine işaret ediyor.

Tüm Konsey üyelerini ABD taslağı lehinde oy vermeye çağırarak, “İki demokratik devletin (İsrail ve Filistin) yan yana barış içinde yaşadığı bir gelecek için çalışmaya devam etmeliyiz” dedi.

Rusya

Rusya’nın BM Büyükelçisi Vassily Nebenzya, krizin patlak vermesinden bu yana geçen iki hafta boyunca Güvenlik Konseyi’nin durumu hafifletmek için toplu bir sinyal gönderememesinin “son derece içler acısı” olduğunu söyledi.

“Kan dökülmeye devam ediyor, binlerce (ve) milyonlarca sivil hayatını kaybetti” dedi ve “şok edici rakamlar hakkında iyice düşünme” çağrısında bulundu.

Kendisi, ne yazık ki Konsey üyelerinin çoğu tarafından desteklenmeyen, insani ateşkes çağrısında bulunan depolitize edilmiş bir karar olan Rusya’nın daha önceki önerisini hatırlattı.

Geçen hafta Brezilya öncülüğündeki kararın ABD tarafından veto edildiğine de dikkat çeken  Vassily Nebenzya “Ulusal ve dar bencil ideolojik ve siyasi çıkarlar, insani bir felaketi durdurma amacının önüne geçti” dedi.

Güvenlik Konseyi üyelerinden birinin jeopolitik çıkarlarına hizmet eden ABD öncülüğündeki taslağı desteklemenin hiçbir anlamı olmadığını belirtti.

Açıklamasını tamamlayan Sayın Nebenzya, Konsey üyelerini Rusya liderliğindeki metni desteklemeye çağırdığını belirterek şunları söyledi: “Bu, Konseyin kendisine verilen asil görevleri yerine getirmeye yönelik son girişimidir. Kaçırmamanızı rica ediyoruz.”

Oylama sonrası

ABD Büyükelçisi Thomas-Greenfield, ABD’nin kararını Çin ve Rusya tarafından veto etmesinden duyduğu derin hayal kırıklığını dile getirdi.

ABD Büyükelçisi, BM Genel Sekreteri, ABD Başkanı Joe Biden ve Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in çabalarını desteklemek için tüm Üye Devletlerle birlikte çalışmaya hazır olduğunu söyledi.

Rusya’nın kararının düşmesinden sonra duyduğu üzüntüyü dile getiren Büyükelçi Nebenzia, Güvenlik Konseyi’nin Orta Doğu’daki benzeri görülmemiş çatışmaya yanıt verememesinden bir kez daha üzüntü duyduğunu ifade etti.

ABD Temsilcisi Robert Wood, heyetinin sahadaki gerçeği yansıtmayan Rus taslağını destekleyemeyeceğini söyledi. Bölgeyi ve dünyayı her şeyin üstünde tutmalıyız” dedi.

Çin Halk Cumhuriyeti

Çin Büyükelçisi Zhang Jun, ABD’nin kararına karşı vetolarını “gerçeklere dayalı, hukuka dayalı, vicdana dayalı, adalete dayalı” olarak kullandıklarını söyledi.

Tartışmalarda ABD metninin “ciddi şekilde dengesiz” ortaya çıktığını, aceleyle sunulduğunu ve tam bir ateşkes için gereken en güçlü çağrılardan yoksun olduğunu söyledi.

Çin’in tamamen harekete geçmekten yana olduğunu söyledi ancak ABD metnini, savaşın sona erdirilmesi gibi temel bir konu hakkında “kaçamak” olmakla suçladı.

Ateşkesin sadece diplomatik bir terim olmadığını, birçok sivil için ölüm kalım meselesi olduğunu da sözlerine ekledi.

“Savaş ve barış konusunda belirsiz davranırsak sorumsuz oluruz” diyen Büyükelçi, Çin’in Gazzelilerin acılarına kayıtsız kalmadığını vurguladı.

Kendisi, ABD metninin Gazze’deki mevcut krizin temel nedenlerinden bahsetmediği, İsrail’in ablukasına ya da sivillerin güneye gitmesine yönelik tahliye emrine değinmediği için ülkesinin Rusça metin lehine oy kullanacağını söyledi.

Kendisi, ABD’nin çabalarının kabul edilmesi halinde, İsrail-Filistin ihtilafına uzun vadeli iki devletli çözüm olasılığını tamamen ortadan kaldıracağını söyledi.

BM Fotoğrafı/Manuel Elías, Birleşik Krallık’tan Büyükelçi Barbara Woodward Güvenlik Konseyi’ne hitap ediyor.

Birleşik Krallık

İngiltere Büyükelçisi Barbara Woodward, ABD’nin önerisi aracılığıyla Konseyin Hamas’ın terör saldırılarını kınayabileceğini söyledi. Aynı zamanda, Rusya’nın taslağı İsrail’in meşru müdafaa hakkını tanıma konusunda da başarısız oldu.

Hamas’ın kınanmasını, İsrail’in meşru müdafaa haklarının yeniden teyit edilmesini, sivillerin korunmasını ve Gazze’ye daha fazla yardım sağlanmasını içeren dengeli bir metin üzerinde Konsey genelinde çalışmaya kararlıyız” dedi.

Birleşik Arap Emirlikleri

Birleşik Arap Emirlikleri Büyükelçisi Lana Zaki Nusseibeh, “riskin çok yüksek” olduğunu ve Konseyin “adım atması gerektiğini” söyledi.

“En acil insani ihtiyaçların neler olduğunu biliyoruz” diyen Büyükelçisi Lana Zaki Nusseibeh, bunların arasında insani ateşkes, tüm rehinelerin serbest bırakılması, insani erişim, yakıt, su ve uluslararası insani hukuka bağlılığın yer aldığını ekledi.

İsrail

İsrail Büyükelçisi Gilad Erdin, ülkesinin kuzeyden ve güneyden saldırılara devam ettiğini belirterek, Konsey üyelerine bu gerçekle karşı karşıya kaldıklarında ne hissedeceklerini sordu.

“Açık bir çifte standart olduğunu hissedersiniz” dedi ve şöyle devam etti: “Konsey’in, ahlaki pusulası az olan birinin atması gereken en temel adımları bile atmadığını ve İsrail Devleti şu anda tam olarak böyle hissediyor” dedi.

İsrail’in meşru müdafaa hakkına sahip olduğunu söyledi, Gazze’deki Filistinlilerin durumundan yalnızca Hamas’ın sorumlu olduğunu ve insanlığa karşı suç işlediğini ifade etti.

“Holokost’un ardından hep birlikte ‘bir daha asla’ yemini ettik” dedi. “BM’nin kurulmasının ana nedenlerinden biri budur. ‘Bir daha asla’ sevgili meslektaşlarım”.

Önceki eylem

Geçtiğimiz Pazartesi günü Rusya öncülüğünde “acil insani ateşkes” çağrısında bulunan bir önceki karar taslağı oylanarak reddedildi ve ertesi Çarşamba günü ABD, Gazze Şeridi’ndeki milyonlara yardım ulaştırılması için “insani yardımlara ara verilmesi” yönünde çağrıda bulunan Brezilya öncülüğündeki metni veto etti.

BM Güvenlik Konseyi, 24 Ekim 2023 Salı günü krizle ilgili açık bir oturum düzenledi ve 80’den fazla ülkeyi, tüm bölgeyi ve ötesini istikrarsızlaştırma tehdidi oluşturan İsrail ile Filistin arasında kötüleşen kriz hakkında BM Genel Kurul toplantılarında açıklamalar yapmaya teşvik etti.

Kaynak: BM Haberleri, New York, 25 Ekim 2023