İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı (SIDA)
Swedish International Development Cooperation Agency (SIDA)
İsveç Üniter Parlementer Monarşi (Krallıkla) ile idare edilen bir ülkedir. 10.2 milyon nüfusu olup, başkenti Stockholm’dür. Kişi başına milli geliri 53.250 dolardır.
SIDA’nın Tarihi
19. yüzyıl: Abyssinia (Etiyopya)’da misyonerler için kurulan ilk İsveç “yardım kuruluşu” dur, Amacı; Tanrı inancını yaymak, okullar açmak ve baraka hastaneler yapmaktır.
1952’de 44 İsveç popüler hareketi örgütü, Etiyopya ve Pakistan’daki ilk yardım projelerini işbirliği yaparak yürüttüler.
1955’te İsveç, Devlet yardımı hakkında kamuoyu oluşturmaya yardımcı olan kampanya başlattılar.
1962’de ilk kez Hükümet bir yardım kuruluşu oluşturmak için karar aldı. Kurulda, popüler hareket örgütlerinin temsilcileri ile görüşmeler sonucu bir Hükümet Ajansı kuruldu.
1965 yılında, İsveç Uluslararası Kalkınma Kurumu SIDA kuruldu. Daha sonra, isim İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı olarak değiştirildi.
1970’lerde yardımlar; Okullar, hastaneler, enerji santralleri ve fabrikalar inşa edilerek yapılmaya başlandı. Ancak, diğer kültürlerle kaynaşma ve karşılıklı anlayış arttıkça ilişkilerde de olumlu işbirlikleri doğmaya başladı. Batı Avrupa’nın zenginlik yaratma modellerinin her zaman diğer kültürlerle uyuşmadığı, işbirliği projelerinde ve faydalanıcıların şartlarına uygun işler yapılarak karşılıklı işbirliğinin geliştiği görülmüştür.
1980’li yılların sonlarına doğru: Yardım edilen ülkelerinin sayısı hızlı arttı ve 125’e yükseldi.
1990’lar: Kalkınma işbirliği ve paydaş ülkeler kavramları içselleştirildi.
2007’de İsveç Hükümeti paydaş ülke sayısını 33’e düşürdü.
1965 yılında kurulan SIDA’nın merkezi Stockholm’deki Valhallavägen’de bulunmaktadır, ancak desteklediği ülkelerde de personel bulundurmaktadır. SIDA sekiz Departmandan oluşmaktadır. İç Denetim ve Genel Müdürlük Ofisi yönetim ve denetimle, diğer beş Departman ise uygulama, geliştirme, destek, yönlendirme ve kontrol işleri ile uğraşmaktadır.
SİDA, dünyadaki yoksulluğu azaltma misyonuyla İsveç Parlamentosu ve Hükümeti adına çalışan bir devlet kurumudur. Çalışmaları ve diğerleriyle işbirliği yaparak, İsveç’in Küresel Kalkınma Politikasını (PGU) uygulamaya katkıda bulunur.
Yoksulluk içinde yaşayan insanların yaşamlarını iyileştirmelerini sağlamayı amaçlayan İsveç Kalkınma Ajansı İşveç’in Devlet politikalarını uygular. Misyonlarının bir diğer kısmı, Doğu Avrupa ile reform işbirliğidir. Görevlerinin üçüncü kısmı ise insani yardımın, yardıma ihtiyacı olan kişilere dağıtılmasıdır.
İsveç Hükümeti ayrıca, SIDA’nın odaklanması gereken “üç tematik alanı” da belirlemiştir: “Demokrasi ve insan hakları, çevre ve iklim konularının yanı sıra kalkınmanın bir parçası olarak eşitlik ve insan haklarının desteklenmesidir.”
İsveç Kalkınma İşbirliğinin Amacı; Yoksulluk içinde ve baskı altında yaşayan insanlar için yaşam koşullarını iyileştirmek için fırsatlar yaratmaktır. İsveç’te yaşayan ve vergi ödeyen herkes buna katkıda bulunuyor. Hükümet, yıllık bütçede kalkınmaya ne kadar para tahsis edileceğine karar verir. İsveç’in GSYİH’nın yaklaşık yüzde biri SIDA’nındır. İsveç yardım bütçesinin harcanma yetkisini İsveç Dışişleri Bakanlığı’na vermiştir.
Yardım hem insani yardımla (acil yardım) hem de uzun vadeli kalkınma işbirliğiyle ilgilidir. Kalkınma işbirliği her ikisi de daha kapsamlıdır, ancak acil durum müdahaleleri belki de en belirgin olanıdır.
Gelir fırsatları yaratmak
Yardım sayesinde, fakir ülkeler ekonomilerini oluşturma ve ticaret ile sanayilerini geliştirme fırsatları elde ediyorlar. Bu, örneğin, bu ülkeler için gelir ihracatı ve sakinleri için iş olanakları yaratmaktadır. İsveç, şu anda fakir ülkelerin dünya pazarına erişimini engelleyen ticaret engellerinin kaldırılmasını desteklemektedir.
Demokrasinin güçlendirilmesi
Yoksul ülkeler ekonomilerini geliştirdikçe, çatışma riski azalır ve aynı zamanda demokrasi de gelişir. İnsanlar politik haklara sahip olduğunda, sosyal gelişime katılabilir ve etkileyebilirler.
Yararlanıcıların şartları konusunda
Bu konuda fayda sağlayacak kişiler için kalkınma yardımlarının yapılması önemlidir. 1990’lardan beri, projeler ve programlar tam olarak ortak ülkelerle ve yerel ortak kuruluşlarla işbirliği içinde tasarlandığından, kalkınma işbirliği ve ortak ülkeler kavramlarını kullanmayı tercih etmektedirler, Kalkınmanın uzun vadede sürdürülebilir olması için, projelerin sahipliğinin ellerinde olması esastır.
Yönetim ilkeleri
Tüm İsveç Kalkınma işbirliği aşağıdaki ilkelere göre yönetilir:
İsveç Parlamentosu Küresel Kalkınma Politikasını (PGD) kabul etti. Bu olumlu kararla, küresel kalkınma için farklı politika alanlarının birlikte nasıl çalışması gerektiğini açıklar.
Hükümetin İsveç kalkınma işbirliği ve insani yardım politikası, yoksulluk içinde ve baskı altında yaşayan insanlar için daha iyi yaşam koşulları için önkoşullar oluşturma hedefini vurgulamakta ve insanların kendi gelişimlerini etkileyebilecek değişimin aracıları olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Tek tek ülkelerle ve farklı çalışma alanlarında işbirliğinin nasıl yapıldığına ilişkin sonuç stratejileri açıklanmaktadır.
Farklı yardım türleri
Kabaca bölünmüş durumda, iki tür yardım vardır: insani yardım ve uzun vadeli kalkınma işbirliği. Buna karşılık, uzun vadeli kalkınma işbirliği iki taraflı ve çok taraflı olmak üzere iki biçimde gerçekleştirilir. Birkaç ülke bütçe desteği alır, yani doğrudan ortak ülkenin ulusal bütçesine ödenen destektir.
SIDA Nerelerde Çalışıyor?
SIDA; Afrika, Asya, Latin Amerika ve Avrupa’da 35 ülke ile ikili kalkınma işbirliğine sahiptir. SİDA ayrıca, Afrika, Asya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika ve Avrupa’da bölgesel kalkınma işbirliğine sahiptir ve küresel çapta yoksulluğun azaltılmasına katkıda bulunan kuruluşları desteklemektedir.
Afrika’daki Proje Örnekleri:
Kadın sünneti ve güvensizliğe karşı mücadele çabaları Sudan’da sonuç veriyor. Sudan, çocukların yetişmesi için dünyanın en zor ülkelerinden biri. SIDA, 2017’de 580.000 çocuğa ulaşan programa önemli bir bağış yapmaktadır.
Somali’de kuraklık için daha iyi donanımlı. 2011’de Somali’de yaşanan şiddetli kuraklığın ardından, yedi kalkınma oyuncusu güçlerini birleştirdi ve Somali Dayanıklılık Programına başladı. Bugün 170 toplulukta 285.000 insan kuraklık veya diğer doğal afetlerden kurtulmak için yedi yıl öncesine göre daha donanımlıdır.
İsveçli polis memurları, Liberyalı meslektaşlarını eğitiyorlar. 40 yıl boyunca binlerce İsveçli ve Tanzanya araştırmacısı işbirliği yaptı. Bu, hem İsveç hem de Tanzanya’daki bir dizi farklı araştırma alanında bilginin artmasına neden oldu. Araştırma programı sayesinde, 216 Tanzanya doktora derecesi kazanmış ve 106’nın tezlerini 2020 yılından önce yayınlamaları beklenmektedir.
Yenilenmiş hidroelektrik santralleri daha fazla yenilenebilir enerji sağlar. İki buçuk yıllık bir yenileme çalışmasından sonra, hidroelektrik santralleri Mavuzi ve Chicamba, 2017 yılının başında tam faaliyete geçti. Proje, santrallerin ömrünün 30 yıl uzatılması ve aynı zamanda 60 MW – 90 MW arası. İsveç’in kalkınma yardımı proje için çok önemli.
Genç hamileliği ve güvenli olmayan kürtaj konularında Gençleri bilgilendirdiler. Bugün genç kadınlar en çok Zambiya’da HIV atak riski taşıyan gruptur. Birçok genç kız, çoğunluk çağına gelmeden önce de hamile kalıyor. Daha fazla gencin cinsiyet ve sağlık hakkında bilgi alması için, sağlık klinikleri aynı zamanda genç hastaları alan genç gönüllülere de eğitim verdi. Drama ve diyalog araçlarını kullanarak akranlarına tavsiye ve bilgi verirler.
Asya’daki Proje Örnekleri:
Mayınlar Irak’ta milyonlarca insanı tehdit ediyor. Irak; Dünyanın en tehlikeli mayın döşenmiş ülkelerinden biri olduğuna inanılıyor. İnsanlar yoğun mayınlı bölgelerden kaçıyorlar. Diğerleri, binalar, bahçeler ve tarım arazileri çok sayıda mayın ve patlayıcı kalıntıları ile doludur. İŞİD’in boşalttığı alanlara geri dönüyor. SIDA, tehlikelerle ilgili mayın temizleme ve eğitim ile çalışan kuruluşları desteklemektedir.
Afganistan’daki gazeteciler için güvenliği arttırıcı çalışmaları destekliyor. Her ne kadar medya sektörü son yıllarda Afganistan’da gelişiyor olsa da, gazeteci mesleği ülkedeki en tehlikelilerden biri. SIDA desteği, gazetecilere yönelik tehdit ve şiddete karşı mücadele etmeye ve gazetecilerin acil yardım talebinde bulunabileceği gün boyu süren bir danışma hattına destek veriyor.
Bölgesel işbirliği, kimyasal kullanımının azaltılmasında başarılı. Güney Doğu Asya’daki ekonomik büyüme, hem tarımda hem de sanayide kimyasalların daha fazla kullanılmasını gerektirir. Kontrol, işaretleme ve bilgi eksikliği yerel halkın sağlığını ve çevreyi etkiler. Son on yıldır, SIDA bölgede başarılı bir bölgesel işbirliğini finanse etmiştir. Kurumların güçlendirilmesine, mevzuatın iyileştirilmesine ve risklerin azaltılmasına katkıda bulunmuştur.
SIDA, Filistinli küçük ölçekli çiftçilerin patates, zeytin, üzüm, et ve süt gibi ürünlerini satmalarını kolaylaştırıyor. Filistin’de küçük ölçekli çiftçilere ve gıda üreticilerine daha rekabetçi ve sürdürülebilir olmaları için kendiişlerini geliştirme imkânı sunan bir projede Oxfam ile işbirliği yapıyor.
Güneydoğu Asya’da balıkçılık çok önemli bir besin kaynağıdır. Balıkçılığı yöneterek insanları ve okyanusları korumak istemektedir. Ancak çoğu zaman, kayıt altına alınmayan, kötü çalışma koşullarına sahip göçmen işçiler yaşamaktadır. SEAFDEC, balık stoklarını koruma ve okyanus ortamını koruma faaliyetlerine paralel olarak, işçilerin gemilerdeki durumunu iyileştirmeye çalışan bölgesel bir kurumdur.
Avrupa’daki Proje Örnekleri:
Mahkemelerde Romanlara (çingenelere) karşı ayrımcılıkla mücadele etmek. Avrupa’da yüzlerce yıl süren antiçingeneliğe ilişkin hızlı bir düzelme yoktur. Ancak, çingenelerin hakları için sabır ve ısrarcı çalışma fark yaratmanın mümkün olduğunu gösteriyor. Avrupa Roman Hakları Merkezi (ERRC) 500’den fazla yasal dava izlemiştir.
Ölüm tehditlerine rağmen Andrei, LGBT hakları için savaşıyor. Andrei Colioglo eşcinsel olarak ortaya çıktığında, ulusal haberi Moldova’da yaptı – ve hem ölüm tehdidi hem de nefret aldı. Daha sonra LGBT’lere yasal destek sağlayan, destek grupları sunan ve yıllık “Moldova Gururu” düzenleyen GenderDoc-M organizasyonu tarafından desteklendi.
Atık su arıtımı iyileştirilmiş daha sağlıklı bir Baltık Denizi. Şimdi, Baltık Denizi boyunca belli başlı şehirlerden gelen deşarjın sonuncusu, Kaliningrad ve St. Petersburg kentlerinden ve Rusya’daki daha küçük kasabalardan gelen atık sular da dâhil olmak üzere düzeltiliyor. Toplamda İsveç, 1990’lardan bu yana Baltık Denizi Bölgesi’nde 30’dan fazla su ve atık su projesini desteklemiştir.
Arnavutluk’ta evlerin şiddetsiz hale getirilmesi. Resmi istatistikler, Arnavutluk’ta iki kadından birinin bir çeşit şiddet yaşadığını ortaya koyuyor. Cinsiyete dayalı ve aile içi şiddet hala ev dışında tartışılmaması gereken özel bir mesele olarak görülmektedir. SIDA, ulusal cinsiyet eşitliğine ilişkin ulusal stratejiyi uygulamada hükümete yardımcı olan bir BM programını desteklemektedir.
İsveç’in Siyasette Kadınlara Desteği. Kadınlar ve Kızlar Moldova’da, ülke nüfusunun yarısından fazlasını oluşturmasına rağmen, yaşamlarını etkileyen kilit kararları veren seçilmiş organlarda yetersiz temsil edilmektedir.
Latin Amerika’da Proje Örnekleri:
Silahlı çatışma sonrasında hakikat ve adalet. Guatemala’da SIDA, ülkenin uzun süren iç silahlı çatışması sırasında yüz binlerce insanı etkileyen şiddete açıklık getirme ve tazminat alma çalışmalarını destekliyor.
Doğrudan nehre akan atık su arıtma. Her gün doğrudan nehre akmak için kullanılan 570.000 litre atık su. Francisca Villca Bonifacio, atık suyun arıtılmasını ve yerel çiftçiler tarafından tarlalarını sulamak için kullanabilmesini sağlayan Cliza su arıtma tesisinde çalışmaktadır.
Özel araştırmalar Bolivya’yı yoksulluktan uzaklaştırabilir. Bolivya o zamandan beri İspanyol sömürgeci gücünü attı ve demokrasiyi kurdu. Ancak iki soru hala ülkeyi sarsmaktadır. Ülke nasıl gerçekten bağımsız olabilir? Zengin doğal kaynakları nüfuslarına nasıl fayda sağlayabilir? Ülkenin üniversiteleri cevabı bulduğuna inanıyor.
Ángel, yeni mevzuat sayesinde yeni bir aile buldu. Top, diz yüksekliğinde, tam beş yaşındaki Ángel René’ın yakalaması için düşüyor. “Poff”, neşeyle gülerek babama iade edilir. Guatemala’ daki Ixlacuitz dağ köyünde sabahın erken saatlerinde güneş ışınlarını atriyuma yayıyor.
Çiftçilerin geçim kaynaklarını artırmak için daha iyi tarımsal destek. Bolivya’nın kurak bölgelerindeki küçük ölçekli çiftçiler iklim değişikliğine karşı çok savunmasız. Çiftçilerin ihtiyaçlarını karşılamak ve onlara yeni tarım yöntemleri öğretmek için yerel yetkililerin kapasitelerini geliştirmeleri gerekir. Bu üç yıllık proje PROAGRO 2 ile yapılacaktır.
Kaynakca:
İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı
Dış Yardımların Düzenlenmesi Seçilmiş Ülke Uygulamaları (2011-2012, İsveç)
SIDA Vaka Analizi, TÜSEV (Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı, 2014)
Dışişleri Bakanlığı ve TİM
İletişim bilgileri:
Swedish International Development Cooperation Agency
Valhallavägen 199 105 25 Stockholm, İsveçTel; +46 (0) 8 – 698 50 00, Faks: +46 (0) 8 – 20 88 64, E-posta: sida@sida.se
Türk İsveç İşbirliği Birimi:
Istanbul İsveç Başkonsolosluğu
İstiklal Caddesi No: 247 (Tünel) P.K. 125, 344 33 Beyoğlu İstanbul
Cecilia Bisgen Jansson ve Didem Özalp
Tel: +90 212 334 06 00, E-posta: istanbul.sektionen@gov.se