
İzmir’in İşgali ve Atatürk’ün Samsun’a çıkışı
Yunanlılar 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir’i işgal ederler. 16 Mayıs 1919 Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki askeri ekip (Dr. Binbaşı Refik Saydam’da bu ekiptedir) Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan hareket ederler. 19 Mayıs 1919 sabahı Bandırma Vapuru Samsun’a varır. Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları “Tütün İskelesi” ne ayak basarlar ve “Mantika Palas” oteline yerleşirler.
Sadaret Makamına (Başbakanlık) 20 Mayıs 1919 tarihinde gönderdiği telgrafta, “İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinin millet ve orduyu üzdüğünü, ordu ve milletin bu haksız tecavüzü hiçbir biçimde sindiremeyeceğini” ifade eder. Aynı gün gönderdiği telgrafta “İngilizlerin mütareke hükümlerine aykırı olarak Samsun’a 200 asker çıkardığını” bildirir.
Mustafa Kemal Paşa’nın 22 Mayıs 1919 tarihinde Sadaret Makamına gönderdiği raporda “İzmir’in işgaliyle ortaya çıkan durum ile ilgili olarak İngiliz subaylarının ortaya koyduğu Osmanlı Devleti’nin tek başına Türkiye’yi artık yönetemeyeceği ve yabancı devletlerin yardımına ihtiyaç duyacağına dair kanaatlerinin karşısında kendilerine cevap olarak Samsun’daki asayişsizliğin harp yıllarında başlatıldığını söylediğini” ifade eder.
Mustafa Kemal Paşa, 23 Mayıs 1919 tarihinde, Erzurum’da bulunan 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa’ya da bir telgraf çeker ve mitingler yapılarak İzmir’in işgalinin protesto edilmesini ve bu faaliyetlerde ordunun destek vermesi ve milletin yanında olmasının gerekleri üzerinde durur.
Mustafa Kemal, 26 Mayıs 1919 tarihinde Havza’ya geçer ve 30 Mayıs 1919 tarihinde, Milli Mücadelenin ilk mitingi kabul edilen ve Cuma namazından sonra düzenlenen Belediye binası önündeki mitingi organize eder. Mitingde konuşan eşraftan Fuad Bey, İzmir’i işgal eden düşmanın Samsun ve Havza’yı da işgal edebileceğini, bunu engellemek ve İzmir’i kurtarmak için silahlanmanın gerekliliğini söyler.
Havza’da, 6 Haziran 1919 tarihinde ikinci bir miting düzenlenir. Bu mitingde Havza halkının yakından tanıdığı ve saygı duyduğu Sıtkı Hoca bir konuşma yaparak şunları söyler.
“Yangın saçaklığı sardı. Yanıyoruz! Tek çaremiz, silaha sarılmaktır. Derhal silahlarınızı temizleyiniz! Silahı olmayan baltasını, baltası olmayan sağlam bir odunu eline alsın, derhal saldıracağız! Önce içimizdeki ekmek bilmez hainleri, sonra da yurdumuzu işgal eden düşmanları temizleyeceğiz!”
Mitingden sonra Müttefik komutanlardan General Milne, Mustafa Kemal Paşa hakkında İstanbul Hükûmetine ültimatom verir. Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa, 6 Haziran 1919 tarihinde Mustafa Kemal Paşa’yı İstanbul’a geri çağırır. İstanbul’a geri dön çağrısına uymayan Mustafa Kemal Paşa bir tamimle (genelge) mülki ve askeri makamlara: “İstiklal-i millîmiz (millî bağımsızlığımız) uğrunda bütün mevcudiyetimle milletle beraber nihayetine kadar çalışacağıma mukaddesatım namına söz veririm” diyerek sonuna kadar milli mücadeleyi destekleyeceğini, gerekirse görevinden istifa ederek halkın arasına katılarak milli mücadeleyi yürüteceğini bildirir.
Samsun’dan 12 Haziran 2919’da ayrılan Mustafa Kemal ve arkadaşları önce Amasya daha sonra Erzurum ve Sivas Kongreleri neticesinde 9 Eylül 1922 tarihinde Türk Ordusunun İzmir’e tekrar girmesiyle sonuçlanan Kurtuluş Savaşını başlatırlar.
Yazar: Dr. Turhan Sofuoğlu, İzmir, 19 Mayıs 2020