Koronavirüs (Covid-19) Durmaksızın Yoluna Devam Ediyor…
Türkiye ve Dünya’da Covid-19’un Yol Haritası
“Küresel Salgın Hastalıklar ve Uluslararası Sağlık Örgütlenmeleri” konusunda yaptığım çalışmalar ve sağlık alanında 46 yıldır edindiğim deneyimler göstermiştir ki; Kişiler ve kurumlar tek başlarına “salgın hastalıklarında” sorunları çözmede çok başarılı olamıyorlar.
İnsanlık tarihinde ortaya çıkan tüm hastalıklar özellikle salgın hastalıklar dramatik ve yıkıcı sonuçları nedeniyle insanlığın belleğinde derin izler bırakmıştır. Cüzzam, veba, kolera, verem, sıtma, çiçek, frengi gibi hastalıklar kimi zaman dehşetin simgesi haline gelmiş ve insanlık tarihinde paradigmaları değiştirmiştir. Salgınlar, toplumların altüst olmasına yol açmış, tüm dünyada halk inanışlarından sanata, siyasetten bilime kadar birçok alanda büyük değişimlere yol açmıştır.
Son bir yıldır yazımını sürdürdüğüm “Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye İlişkileri” kitabında; En çok dikkatimi çeken konu “salgın hastalıklar” ve salgın hastalıklara karşı geliştirilen ve altı bin yıldır çare aranan konu sağlıklı yaşam ve sağlıklı yönetim anlayışıdır.
Bu yazımda en güncel ve halen 7 aydır süren Yeni Koronavirüs (Covid-19) konusudur. Kitabın bu bölümdeki yazıyı okuyucuların bilgisine sunuyorum.
“Koronavirüsün ilk defa Çin’in Hubei Bölgesi Wuhan şehrinde 12 Aralık 2019’da ortaya çıktı. Yeni tip koronavirüs, 29 Aralık 2019 tarihinde deniz ürünleri ve canlı hayvan satan bir markette çalışan 4 kişide görüldü. Wuhan Viroloji Enstitüsü’nden Dr. Zheng-Li Shi’nin liderliğindeki araştırmacılar virüsün ilk detaylı tanımını yaptıkları araştırmada, hücreleri enfekte eden virüsün fotoğrafını yayınladılar.
Hastalardan alınan örneklerin incelenmesi sonucunda hastalığa neden olan virüsün SARS ve MERS virüsü ailesinden olduğu anlaşıldı. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 7 Ocak 2020’de yeni (Pandemi) salgının adını Yeni Coronavirus 2019 (2019-nCoV) olarak açıkladı.
Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve 22 Ocak 2020 tarihi itibariyle dünya genelinde 18 ülkeye yayılan korona virüsü nedeniyle, DSÖ uluslararası acil durum ilan etti.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, 29 Şubat 2020 tarihi itibariyle, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) için küresel risk seviyesini “yüksekten“, “çok yüksek“ düzeye çıkardıklarını duyurdu.
DSÖ, Cenevre’de 6 Mart 2020 tarihinde düzenlediği toplantıda; DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus; “Ülkeleri, her bir vakayı bulmaya, test etmeye, izole etmeye, tedavi etmeye ve her temasın izini sürmeye çağırıyoruz.” mesajı verdi.
Dr. T. A. Ghebreyesus 11 Mart 2020 tarihinde yaptığı basın toplantısında; 125’ten fazla ülkeye yayılan koronavirüs salgınını iki hafta içinde, Çin dışında Kovid-19 vaka sayının 13 kat, etkilenen ülke sayısının da 3 kat arttığını belirtti. Uluslararası Sağlık Tüzüğünün (DSÖ, 2005) ilgili hükümleri doğrultusunda; Kovid-19 için bölgeler ve gruplar üstü, dünyayı saran salgın anlamına gelen “pandemi” kararını açıkladı.
DSÖ’nün Pandemi kararı almasından sonra; Çin Wuhan’dan çıkan virüs hızla yayılmaya ve Dünya’nın her tarafını sarmaya devam etti. İşi ciddiye alan Devletlerle işi yavaştan alan Devletlerarasındaki uçurum kısa sürede kendini gösterdi. Çin Halk Cumhuriyeti, Güney Kore, Japonya, Singapur, Türkiye gibi Ülkeler işi ciddiye alan ve önemli tedbirler alarak virüsün çok yayılmasını ve insan kaybını önledi. Tedbiri geç alan Avrupa Ülkeleri (İtalya, İspanya, İngiltere, Fransa, Belçika vb), Amerika Kırası Ülkeleri (ABD, Brezilya, Peru, Meksika, Şili) Rusya, Hindistan, Pakistan gibi Ülkelerde hem vaka sayıları hızla arttı hem de yaşamını yitirenlerin sayılarında yüksek oranlara ulaşılmıştır.
Dünya’da 2020 yılının ilk 7 ayı sonunda (20 Temmuz 2020): toplam vaka sayısı 14 milyon 570 bini geçmiş, yaşamını yitirenlerin sayısı 680 bine bulmuştur. İyileşenlerin sayısı 8 milyon 700 bini bulurken, aktif vaka sayısı da halen 5 milyon 264 bini aşmış durumdadır. (Worldmeters.info)
Türkiye, Dünya Sağlık Örgütü’nün pandemi (salgın) ilan etmeden önce koronavirüs tehdidine yönelik ilk adımını 10 Ocak 2020 tarihinde Koronavirüs Bilim Kurulu’nu oluşturarak attı. Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca başkanlığında 26 bilim insanından oluşan Bilim Kurulu çalışmalarına başladı. Bilim Kurulu, 6 Nisan 2020 tarihinde 7 Halk Sağlığı Uzmanı Bilim İnsanının katılımı ile daha da güçlendirildi. 10 Haziran 2020 tarihinde ise “kontrollü sosyal hayat” olarak adlandırılan 1 Haziran 2020 tarihi sonrası dönem için çok büyük bir fonksiyon icra edeceği ifade edilen; Psikolog, psikiyatri, sosyoloji, din ile ilahiyatçı olmak üzere sosyolojik ve psikolojik yönlerinin irdelenebileceği bir dönem için Toplum Bilimleri Kurulu oluşturulmuştur.
Koronavirüs Bilim Kurulu, bilinmeyen bir virüs salgınında alınması gerekli tedbirler ve Hükümetin yapması gereken işleri, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun ve DSÖ’nün 2005 yılında güncellediği Uluslararası Sağlık Tüzüğü ilgili hükümleri çerçevesinde tek tek yerine getirmeye çalıştılar. Bilimin ışığında ve Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın şeffaf yönetim anlayışı çerçevesinde düzenli periodlarla yapılan kamuoyunu bilgilendirme toplantıları sayesinde alınan kararlar uygulanmaya başlandı ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti zamanında aldığı kararları, Bir milyon 150’e yakın başta Doktorlarımız, Diş Hekimlerimiz, Eczacılarımız, Hemşirelerimiz. Sağlık Memurlarımız ve diğer Sağlık Çalışanlarımız olmak üzere adeta savaşta olan neferler gibi çalışarak çok önemli kazanımlar elde edildi. Dünya’ya hükmeden süper Devletler dâhil her Devletten çok daha başarılı hizmet ürettiler ve Dünya’nın birçok gelişmiş Ülkesi dâhil 130’nin üzerinde Ülkeye destek oldular.
Türkiye ilk vakanın görüldüğü 11 Mart 2020 tarihinden, 20 Temmuz 2020 tarihine kadar geçen sürede aldığı önemli kararlar ve uygulamada yetkin sağlık personelinin fedakârca çalışmalarını sürdürmesi ve T.C. Devleti’nin başta Sağlık Bakanlığı olmak üzere ilgili kurumlarının başarılı eşgüdümü sayesinde vaka ve yaşamını yitirenlerin sayısı diğer Dünya Devletlerine göre oranı düşük seviyelerdedir. 19 Temmuz 2020 tarihi itibariyle; toplam vaka sayısı 219 bin 641, yaşamını yitirenlerin sayısı 5 bin 491, iyileşenlerin sayısı 202 bin olurken, Türkiye genelinde yapılan toplam test sayısı 4 milyon 273 bin 377’dir.”
Yazar Bekir Metin, Ankara, 20 Temmuz 2020
