Neden Finlandiya? – 1

Finlandiya hakkında genel bilgi

Bundan 30 yıl kadar önce çok sevdiğim  ülkemi, Türkiye’mi, doğup büyüdüğüm kent olan Ankara’mı bırakıp Finlandiya’ya göç etmeden önce ülkemizde Finlandiya’nın adı geçmezdi ve Avrupa’da yolun sonu, en ırak ülke olarak  Finlandiya görülürdü. Son yıllarda ise Finlandiya eğitim sistemindeki başarıları, mutluluk indeksinin ilk sırada oluşu, en yüksek ve en az yolsuzluğun bulunduğu ülke olması, ileri, sosyal ve “güzel” demokrasisi ile gündemden düşmemekte. O günlerde “Finlandiya’daki kariyer ve yaşam planlarımın anlamlılığını sorgulayan sevgili arkadaşlarım, hatta yakınlarım, bu günlerde “ne kadar şanslısın ne güzel bir ülkede yaşıyorsun” demekteler.

Çok sevdiğim ve değer verdiğim Bekir Metin ağabeyimin uzun ısrarlarını kırmayıp neden Finlandiya’ya geldim? Neden meslek hayatımın büyük kısmında geceli gündüzlü çalışarak Finlandiya’da kariyer sahibi olmaya çalıştım? Neden Türkiye’nin pırıl pırıl güneşini bırakıp Finlandiya’nın soğuk kışına, bir metreye yaklaşan karına, gri gökyüzüne razı oldum? Neden Finlandiya diğer Avrupa ülkelerine karşı bile fark yarattı. Kısaca ve kimseyi incitmeden anlatmaya çalışacağım.

Türkiye’de, Finlandiya’dan bakıldığında çok yaygın ve yanlış bir kanı olarak refah düzeyinin yüksekliği nüfusun azlığına bağlanır. Ülkenin küçük bir nüfusa sahip olması refaha ulaşmanın kolay bir yolu olarak düşünülür. Finlandiya’da nüfus 5,5 milyonun biraz üstündedir. Hâlbuki Finlandiya’nın yüz ölçümü Türkiye’nin yüz ölçümün yarısına yakındır (% 43’ü). Nüfusun oldukça yüksek bir kısmını da yaşlılar ve emekliler oluşturur. Bu da demektir ki nüfusun küçük bir oranını oluşturan, çalışma çağındaki kesim, büyük bir yüz ölçümünün her köşesine her türlü hizmetin verilmesini sağlamakta, yaşlı nüfusun geçimini, bakımını ve sağlık giderlerini karşılamakta. Üstelik Finlandiya’nın Norveç gibi petrolü, Rusya gibi doğal gazı gibi büyük yeraltı zenginlikleri yoktur. Sert iklimi; uzun kış dönemi, soğuk, güneşsizlik tarımı çok zorlaştırır ve maliyetleri artırır. En önemli gelir kaynağı ormanlarıdır, ama daha önemli kaynağı ise insandır ve ülke insana yatırım yapar.

Finlandiya’da Eğitim sistemi

Finlandiya eğitim sistemi, geçmiş yıllardaki başarılı eğitim uygulamalarıyla tanınmaktadır. Finlandiya eğitim sistemi eşitliğin de üstünde, eşitlemeye dayanır. Herkese ücretsiz ve yüksek kalitede eğitimin yanında, başarısız öğrenciye en kısa zamanda destek eğitimi verilir. Bu amaçla okullarda yeterli miktarda uzmanlaşmış öğretmenler vardır. Modern ve bilimsel eğitim sistemleri kullanılır, ders derste öğretilir, minimal bir ev ödevi verilir, öğrenciler ödev yükü ile ezilmez ve çocukluklarını doya doya yaşarlar.

Eğitim evde anne kucağının yanında, yuvalarda başlar. Öncelikle çocuklara öğretilen dürüstlük, başkalarının haklarına saygı çok önemli noktalardır, sürekli işlenir. Aynı zamanda çocuğun kişiliğine saygı gösterilir ve kendine olan güven duygusu sürekli olarak kuvvetlendirilir. Bu eğitim erişkinlerin karakterinin de temel özelliği olur.

Finlandiya her yıl Dünyadaki yolsuzluk sıralamalarında en alt sıradadır. Dürüstlük ve güven insan ilişkilerinde ilk plandadır ve güven bir kerede yitirilir, güveni sarsan insana genellikle ikinci bir şans verilmez.

Mücadeleci Fin halkı

Finlerin gurur duydukları bir özellikleri azimdir. Yakın tarihte azimlerinin ve cesaretlerinin en büyük örneği Sovyet Rusya’ya karşı verdikleri mücadeledir. Finlandiya ikici Dünya Savaşı sırasında Sovyet Rusya tarafından işgal edilmiş, kendi ordularından yaklaşık 10 katı kadar güçlü Sovyet Rus ordularına kendi kayıplarının beş katı gibi büyük kayıplar verdirmişlerdir. Sonuçta bir kısım topraklarını kaybetseler de, Sovyet işgalinin ilerlemesini önleyip ülkenin büyük kısmını korumuşlardır. Tarihe geçen bu savunma zaferinde ana etkenler Finlerin cesareti, akılcı savaş stratejileri ve savaşın ilk dönemlerindeki acı tecrübelerden ders çıkarmaları, aynı hatalara ikinci kez düşmemeleridir.

Finlandiya’da demokrasi

Hukukun üstünlüğünden, basın ve fikir özgürlüğünden asla ödün verilmez. Bu da sistemin ana özelliğidir. Halkın da politikacısına, yargıcına ve polisine güveni tamdır.

Finlandiya’da sağlık sistemi

Finlandiya’da sağlık sistemi yerine oturmuş ve işlevseldir, ilk basamak sağlık sistemi merkezi hastanelerin yükünü azalmaktadır. Bu sistemde büyük sağlık firmaları tarafından yürütülen işyeri hekimliğinin de rolü büyüktür. Son COVID-19 pandemisine kadar makul süreler içinde randevular verilmekte ve tedaviler yapılmakta idi. Tüm vatandaşların sağlık sigortası olup, üniversite hastanesinde açık kalp ameliyatı olan hastalar sembolik denebilecek ücretler ödemekte, bu ameliyatlarda hastanın sorumluluğunda olan ödeme gerçek masrafların ancak % 2-5’ini oluşturmaktadır. Ülke sağlık sisteminde güncel problem ise hemşire ve yardımcı personel azlığıdır, COVID-19 pandemisinden sonra yardımcı sağlık çalışanlarının sayısı belirgin bir şekilde azalmıştır. Ülkede koruyucu hekimlik, ana çocuk sağlığı, gebe takibi ve özelikle okullarda öğrenci sağlığı, diş hijyeni ve sağlığı hizmetleri iyi yürütülmektir. Finlandiya’da halkın doktoruna ve sağlık çalışanına güveni ve saygısı tamdır, sağlık çalışanlarına karşı herhangi bir psikolojik veya fiziksel şiddet kimsenin aklının ucundan bile geçmez.

Diğer taraftan bütün yüksek refah düzeyine rağmen, artan yaşlı nüfus ile yaşlıların bakımı zorlaşmakta, çoğu bakıma muhtaç yaşlıya kolaylıkla devletin bakım evlerinde yer bulunamamaktadır. İş gücünün pahalılığından dolayı Türkiye’dekinin aksine bakıcı veya yardımcı tutmak kolay değildir. Yaşlı çiftlerden fiziksel ve mental olarak biraz daha iyi durumda olanı diğerine bakmak zorunda kalmaktadır. Aile yapısı ile bağlantılı olarak yaşlıların yalnızlığı ve çaresizliği diğer Avrupa ülkelerini de kapsayan bir problem olup geniş analiz ve değerlendirmeyi gerektirir.

Yazar Doç. Dr. Mustafa Atalay, University of Eastern Finland, Kuopio-Finlandiya

Editör Notu: Finlandiya’da yaşamı, sağlığı, eğitimi, demokrasiyi, kadınları, ekonomiyi, dış politikayı anlatan bu yazının           2. Bölümü 4 Kasım 2022 tarihinde yayınlandı.