Olayları Okumak!

İnsanlık tarihi boyunca genellikle Doğudan Batı’ya göçler muhtelif siyasal, sosyo-kültürel nedenler yanında bu ikisiyle içi içe olabilen bazen de iklimsel değişikliklerin tetiklemesiyle süregelmiştir.

Günümüz olaylarını okurken tarihsel anlamda ne kadar geriye bakılır ve bilimsel objektif analiz yapılırsa geleceğe dair projeksiyon o denli genişler vizyon ise bir o kadar da derinleşir. Tüm bunları yaparken mevcut şartlar altında her türlü duygusallıktan uzak  anakronizmin tuzağına düşmeden  bir değerlendirme zorunlu olmaktadır. Örneğin Afganistan isminin altında yatan gerçeklik ve konudaki tarihsel süreç son derece önemlidir.

Batı-doğu doğrultusunda gerçekleşen ve tarihin en büyük kültürel etkileşimine neden olan Büyük İskender’in fütühatı sonrası yüzyıllar boyunca gelişen olaylar dünyayı bugün de şekillendirmeye devam etmektedir. XVIII. yy’da Hazar Denizi’nin doğusundan Güney Hindistan’a kadar uzanan Babür Şah Devleti’nin zayıflaması sonrası gelişen karışıklıklar emperyalizm tarafından kullanılmıştır. Bilindiği üzere Babür Şah Devleti Timurluların torunlarıdır.

Özellikle Orta Asya-İran Platosu-Hindistan alt kıtası üçgeninde son derece stratejik bir geçiş noktası olan bölge, geçmişte bir çok Türk Devleti tarafından egemenlik alanı olmuş, Emevi Saltanatı ile zirveye çıkan Arap İslam Yayılmacılığının, II.Siyasi Halife Ömer döneminden itibaren de ilgi odağında olmuştur. Ancak iki tane önemli bulduğum noktaya sadece işaret etmek ile yetineceğim.

Bunlardan ilki, Büyük İskender sonrası Grek kültürünün bilhassa antik Yunan Felsefesi’nin bölgedeki etkisinin, monoteistik dinlerin özellikle Hristiyanlık ve İslamiyet sonrasında, kimi yeni inanç örüntüleri oluşturması (özellikle Yahudi ahlak ve tarih anlayışının katkısı yadsınamaz) ve özellikle Türk boylarının hareketliliğinin de etkisiyle Asya kültürü arasındaki senkretik yeni yapılanmalara yol açmasıdır.

İkincisi ise Herat ve Belh gibi önemli şehirlerin eski Türk devletlerinin önemli kültür merkezi olmaları gerçeğidir. Örneğin Çağatay lehçesi ile yazdığı şiirleri Şah İsmail Safevi’ye ilham kaynağı olmuş büyük Türk şairi Ali Şir Nevaî Herat doğumludur, bir Özbek Türkü olduğu tartışılmaz olan  Mevlana’nın asıl adı Muhammed Celaleddin Belhî’dir. Hakikaten günümüzde öz kültürüne yabancılaşma o kadar fazladır ki gerek sosyal medyada gerek kimi akademisyen görünümlülerin “sözde bilimsel” yazılarıyla ilgili gerçekten ve gerçekçilikten uzak paylaşımlar yaparak bu konuda emperyalist yıkıcılığa nasıl hizmet ettiklerini üzülerek görmekteyiz. Maalesef Atatürk’ün ve cumhuriyetin irfanından uzaklaşma sadece fundementalist siyasal islamın mümessillerinde değil, kendisini cumhuriyetçi ve aydın olarak lanse eden kimi çevrelerde de “malumatfuruş” bir ukalalık düzeyindedir.

Bugün Afganistan denilen ve nüfusunun sadece % 40’ının Peştun olduğu bu emperyalist süreçlerin dayatması ile yaratılan suni devletin içerisinde Taliban ile mevcut İslami Başkanlık sistemi simbiyotik bir ilişki içerisindedir.  Unutmamak gerekir ki Fars kökenli İndo-Germen Sünni bir kavim olan Peştunların desteklediği kibirli ve “zealot” tarzı din eksenli politikanın (Taliban bunun en somut halidir) İran Şii Molla rejimi ile olan simbiyozu da ön akdeniz ve ortadoğu açısından da son derece tehlikeli sonuçlar doğurabilecektir.

Türkiye Cumhuriyeti, kimi kısa süreli bireysel ve zümresel ideolojik  kazanımları bir yana bırakıp uzun vadeli ülke çıkarları için mülteciler  konusunda çok ciddi adımlar atmalıdır. Bunun için halkı bilgilendiren eğitim ve sağlık eksenli politikalar ile başta ABD ve Almanya olmak üzere tüm müttefikleri ile İsrail-Hamas-İran üçgenindeki rahatsızlıkları da göz önüne alarak hareket etmelidir.

Bunu gerçekleştirirken, Anadolu insanının köleliğine yol açmadan dünya kültürü ve siyaseti ile eşgüdümlü ve Anadolu’daki Türkiye Halkı’nın ulusal iradesine dayalı bir eylem planı ortaya konmalıdır. Bu bir görev değil zorunluluktur.  Bir an evvel de gerçekleştirilmelidir, zira kısır siyasi emellere kurban edilecek vakit hiç yoktur.

Yazar Prof. Dr. Mahmut Can Yağmurdur, Ankara, 9 Ağustos 2021