Ölümünün 32. Yılında Prof. Dr. Nusret Fişek Hoca’yı anmak…
Bugün 3 Kasım 2022, Ülkemizin en önemli halk sağlığı önderlerinden Prof. Dr. Nusret Fişek Hocanın 32. Ölüm yıldönümü. Nusret Fişek Hocayı anlamak istemeyenlerle, Dünya’da Nusret Fişek Hocanın toplum sağlığı/halk sağlığı alanında önderliğini kabul eden ve izleyenlerin nasıl bir tezat teşkil ettiğini hep düşünmüşümdür.
Nusret Fişek Hoca, 76 yıllık yaşamına neler sığdırmadı ki. Aşağıda detaylı özgeçmişini sizlerle paylaşmak istiyorum. Yurtiçi-yurtdışı eğitimleri, danışmanlıkları, Üniversite ve Sağlık Bakanlığı’ nda yönetim kademsinde ülkemize getirdiği yenilikçi anlayış çok ama çok önemliydi.
Türk ve Dünya Sağlığına Hizmet Veren Türk Bilim İnsanları ve Yöneticileri: Prof. Dr. Nusret Fişek
Ben Sağlık Bakanlığı Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığında görev yaptığım sırada (1974-2000) Nusret Fişek Hocamla Türk Tabipleri Birliği Başkanı (1984-1990) olduğu dönemlerde görüşme imkânına sahip olmuş, Dünya Sağlık Örgütü, UNICEF gibi kuruluşlarla Türkiye arasındaki işbirliği ilişkilerini benimle paylaşmıştı. Daha sonraki yıllarda iki oğlu Rahmetli Prof. Dr. Kurthan Fişek ve Prof. Dr. Gürhan Fişek ile de uzun yıllar görüşmelerimiz değişik aralıklarla sürmüş ve birincil kaynaklardan Nusret Fişek Hocamın özellikle yurtdışı çalışmaları ve sağlık alanında çağdaş bilgi ve teknolojinin Türkiye’ye taşınmasında önemli çalışmalar yaptığını öğrenmiştim.
Prof. Dr. Nusret Fişek Hocamın Türkiye’deki çalışmaları, 1960-1966 yılları arasında Sağlık Bakanlığı Müsteşarlığı döneminde sekiz ayrı Sağlık Bakanı ile birlikte çalışmasına ve her türlü zorluklara rağmen “Sağlık alanında gerçekleştirdiği reform” çalışmalarını (224 Sayılı Sosyalleştirme Yasası ve 557 Sayılı Nüfus Planlaması Kanunu) uygulanma koymuştur.
Sağlık Bakanlığı ve Dünya Sağlık Örgütü Temsilciliği başta olmak üzere 47 yıldır emek verdiğim sağlık ve sağlığın uluslararası boyutu ile Uluslararası sağlık kuruluşları ile Türkiye’nin ilişkileri üzerinde uzun yıllardır çalışmaktayım. Son iki yıldır yazımını sürdürdüğüm ve Eylül ayı sonu itibariyle yazımını tamamladığım “Küresel Salgın Hastalıklar ve Uluslararası Sağlık Örgütlenmeleri – Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye İlişkileri” Kitabında Nusret Fişek Hocamla birlikte 1946 yılından günümüze 74 yılda hizmet veren Türk Bilim İnsanları ve Yöneticilerine detaylı yer verdim.
Nusret Fişek Hocam’ın, bu Dünya’dan sonsuzluğa yolculuğunda 30 yıl geride kalmış. Ben de Hocamın Dünya ile olan ilişkilerini sizlerle paylaştım.
Prof. Dr. Nusret Fişek (21 Kasım 1914-03 Kasım 1990) Kimdir?..
Nusret Fişek, 21 Kasım 1914 tarihinde Sivas’ta doğdu. Babası Kurtuluş Savaşı’nın önde gelen komutanlarından Tümgeneral Hayrullah Fişek’tir. 1932 yılında İstanbul Kabataş Erkek Lisesini, 1938 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesini bitirdi. 1941 yılında aynı Üniversite Tıp Fakültesinde “Bakteriyoloji” ihtisasını tamamlayan Dr. Fişek, 1946 yılında Hayati Tıbbi ve Gıdai Kimya Mütehassısı, 1952 yılında A.B.D. Harvard Üniversitesi Tıp Bilimlerinde Doktora Derecesi, 1955 yılında Biyokimya Doçentliği ve 1966 yılında Halk Sağlığı Profesörü unvanlarını almıştır.
Bu unvanların yan ısıra, Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü Aşı Kontrol Laboratuvarı Şefliği, Avrupa Biyolojik Standardizasyon Birliği Eksper Komitesi Üyeliği, Dünya Sağlık Örgütü Danışmanlığı, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya Öğretim Üyeliği, Hıfzıssıhha Okulu Müdürlüğü, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığında 10 gün Bakan oldu ve 1960-1966 yılları arasında Müsteşarlık görevi yaptı. Hacettepe Üniversitesi Mezuniyet Sonrası Eğitimi Fakültesi Dekanlığı, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etüdleri Enstitüsü Kurucu Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi Toplum Hekimliği Enstitüsü Kurucu Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanlığı, International Editorial Advisory Committee of the Population Information Programme of the George Washington University Medical Center Üyeliği, Dünya Nüfus Araştırması’nın Değerlendirilmesi DSÖ/HRP Hizmet Araştırmaları Steering Komitesi Üyeliği, Dünya Sağlık Örgütü İcra Kurulu Üyeliği (1950-1952) görevlerinde bulunan Dr. Fişek, 1983-1990 yılları arasında da Türk Tabipleri Birliği Başkanlığı yapmıştır.
Ayrıca, demografi alanındaki çalışmaları nedeni ile Michigan Üniversitesi 150. Yıl Ödülü’nü alan Prof. Dr. Fişek, Cüzzam Savaş ve Araştırma Derneği Şeref Diploması, Hacettepe Üniversitesi Akademik Hizmet Belgesi, Türk Tabipleri Birliği Hizmet ve Onur Belgesi ile Türkiye Ulusal Verem Savaş Derneği Şeref Rozeti sahibidir.
Prof. Dr. Nusret Fişek, 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun ile Türk Nüfus Planlaması Kanunu’nun hazırlanması, sağlık hizmetlerinin daha sonra Dünya Sağlık Örgütü tarafından da benimsenen çağdaş ilkelere göre düzenlenmesindeki önemli hizmetleri, tıp eğitiminin topluma dönük eğitim biçimine dönüştürülmesindeki hizmetleri, Mikrobiyoloji, Halk Sağlığı ve Nüfus Sorunları alanlarındaki derin bilgisiyle sayısız uzman yetiştirmesi ve çok sayıda bilimsel eser vermesi nedeniyle Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) 1993 Hizmet Ödülü’ ne layık görülmüştür.
Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi alanındaki çalışmaları nedeniyle Royal College of Physicians (FRCP) Üyeliği ile ödüllendirilen Prof. Dr. Nusret Hasan Fişek, American Medical Association, Harvard Chapter of the Society of the Sigma, The New York Academy of Sciences, The National Geographic Society, The Incorporated Liverpool School of Tropical Medicine, The American Public Health Association, The Faculty of Community Medicine of the Royal College of Physicians, İnsan Hakları Derneği, Atatürkçü Düşünce Derneği, Nükleer Tehlikeye Karşı Barış ve Çevre İçin Sağlıkçılar Derneği (NÜSED) ve Ankara Jinekoloji Cemiyeti Üyeliği yapmıştır. Türkçe ve yabancı dilde çok sayıda bilimsel çalışması bulunan Prof. Dr. Nusret Fişek, 3 Kasım 1990 yılında vefat etmiştir.
Prof. Dr. Nusret Fişek’in, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ile olan ilişkileri de çok önemlidir ve Türk Sağlık sistemi ile DSÖ ilişkilerinin ilk önemli ve başarılı bağlantıları onun döneminde gelişmiş ve değişmiştir.
Prof. Dr. Nusret Fişek, Türkiye, DSÖ Doğu Akdeniz Bölgesine 1948-1952 yılları arasında üye idi ve 1952 yılında DSÖ Avrupa Bölge Ofisi üyeliğine geçti. İşte bu ara dönemde Dr. Nusret Fişek, DSÖ Doğu Akdeniz Bölge ülkelerini temsilen 1949 yılında, 1950-1952 dönemi DSÖ Yönetim Kurulu Üyeliğine seçildi ve bu görevi başarıyla yerine getiren Türk bilim insanıdır.
Prof. Dr. Fişek, 1952-1957 yılları arasında Difteri, Boğmaca, Tifo Aşıları ile ilgili alanda DSÖ Danışmanı; 1952-1959 yılları arasında DSÖ Biyolojik Standardizasyon Uzmanlar Komitesi Üyesi; 7-11 Eylül 1965 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirilen DSÖ 15. Avrupa Bölge Komite toplantısına Başkanlık etmesi; 1970-1972 yılları arasında DSÖ ve UNICEF için ortak eğitim ve öğretim faaliyetlerinin Değerlendirilmesi Toplantılarında Danışmanlık; 1972 -1976 DSÖ’nün, İşçi göçünün sağlık boyutu; Tıp Eğitimi; Sağlık Yatırımı gereksiniminde nüfus eğilimlerinin etkisi; Sağlık Hizmetlerine yasadışı kürtajın etkileri; Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Hizmetlerinde yüksek risk stratejisi yaklaşımı konularında Danışman; 1978-1982 yılları arasında DSÖ ile Hacettepe Üniversitesi Toplum Hekimliği Enstitüsü işbirliğinde “Hacettepe Üniversitesi DSÖ Hizmet Araştırma ve Araştırıcı Yetiştirme Merkezi” kurdu ve yürüttü.
Yararlanılan Kaynaklar
Güncelleme: Prof. Dr. Nusret FİŞEK – Özgeçmiş, Fotoğraflar, Videolar (03 Kasım 2022)
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanlığı tarafından hazırlanmıştır.
“Küresel Salgın Hastalıklar ve Uluslararası Sağlık Örgütlenmeleri – Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye İlişkileri” Kitabı, Yazarı Bekir Metin, Temmuz 2020, Sonçag Matbaası, Ankara