Sağlık Hizmetlerinde Denetim.

Her kusur bir hazinedir.  Japon özdeyişi

Denetim Kavramı

Batı dillerinde denetim karşılığı kullanılan iki kelime benzer yanları olmakla birlikte birbirinden farklı kavram­lardır. Türkçede sözlük anlamları eş olmakla birlikte, bu iki kavramı ayırt edebilmek için denetim (supervision) ve teftiş (inspection) deyimleri kullanılmaktadır.

Klasik anlamda teftiş, hizmetin mevzuata uygun yürütü­lüp yürütülmediğini incelemek, kurallara uymayan personeli ortaya çıkartıp onları üst makamlara bildirmek ve cezalandı­rılmalarını sağlamaktır. Elbette teftiş böyle olmamalıdır. An­cak, yıllardır süregelen uygulamalar böyle olmuştur.

Denetim, yönetimin vazgeçilmez bir parçasıdır. Pek çok şekilde tanımlanmış olan denetim, bugünkü anlayışa göre şöyle tanımlanabilir:

Yapılan hizmetlerin verimli, etkili ve başarılı olmasını sağlamak için uygulanan değerlendirici, yol gösterici ve ko­laylaştırıcı işlemlerin bütününe denetim denir.

Denetimin amacı

Çağımızda denetimin amacı “hizmetin iyileştirilmesi” olarak özetlenebilir. Bu amaç, denetimin şu üç aşaması ile sağlanabilir:

1. Aksaklıkların belirlenmesi,
2. Nedenlerinin bulunması,
3. Bu nedenlerin ortadan kaldırılması;  a- Destek b- Hizmet içi eğitim c- Ödüllendirme-Cezalandırma

Örnek:

Diyelim ki, bir aile hekimi kendi sorumluluk bölgesin­deki sağlık evinde görevli ebenin periyodik izlemleri sırasında çocukları tartmadığını belirlendi (Aşama 1).

Bundan sonra yapılması gereken şey, bu görevlinin çocukları neden tartmadığının soruşturulmasıdır (Aşama 2).

O zaman görülür ki, bunun nedeni, merkezde bir tartı aletinin olmayışıdır. Bu aksaklık, o merkeze bir tartı aleti sağlamakla düzeltilebilir (Aşama 3).

Yukarıdaki örnekte, tartı aletinin sağlanması “destek” hizmetinin sağlanması demektir. Aynı sağlık personeli, tartı aleti kendisine verildiği halde, çocukları tartmamaya devam edebilir ya da yanlış tartabilir. Bu aksaklığın nedeni ise, o sağ­lık personelinin tartı aletinin nasıl kullanılacağını bilmemesi olabilir. Bu durumda yapılacak şey, ilgili sağlık personelini bu konuda eğitmektir. Bu eğitimin birkaç kez tekrarlanma­sı gerekebilir. Eğer söz konusu sağlık personeli, bütün bu destek ve eğitime rağmen kabul edilebilir bir özrü olmadığı halde, çocukları tartmamaya devam ederse, cezalandırılması düşünülebilir. Akılda tutulması gereken, cezalandırmanın her zaman etkili olmayacağı ve en son işlem olarak uygulanma­sıdır. Denetimin asıl amacı sorunu ortaya çıkartıp, konuyu olumlu şekilde sonuçlandırmak, yani, işleri yoluna koymak­tır. Cezalandırma her zaman çözüm olamaz.

Denetimin amacı hizmeti iyileştirmek olduğuna göre, denetlenen şeyin de “hizmet” olması gerekir. Ancak, hizme­ti denetlemek için, o işle görevli personelin de denetlenmesi kaçınılmazdır. Personelin verimliliği arttırıldığında hizmet de iyileşecektir. Bir başka deyişle, hizmetin denetimi ile perso­nelin denetimi aynı kavramlardır.

Ödül ve ceza kardeşlerdir. Ödül vermesini bilmeyenin, ceza vermeye hakkı olamaz. Z.Ö.

Yazar Prof. Dr. Zafer Öztek, İstanbul, Halk Sağlığı Kuramlar ve Uygulamalar Kitabı

Kaynak:

Halk Sağlığı Kuramlar ve Uygulamalar Kitabı, Prof. Dr. Zafer Öztek, Ankara, Sağlık ve Sosyal yardım Vakfı Yayını, 2020, S.108