Türk ve Dünya Sağlığına Hizmet Veren Türk Bilim İnsanları ve Yöneticileri: Prof. Dr. İhsan Doğramacı

Türk Sağlık Tarihine damgasını vurmuş, başta Dünya Sağlık Örgütü olmak üzere Uluslararası Sağlık Kuruluşlarında çalışmış, İcra Kurulları, Komite ve Bilim Kurullarında görev almış, Türkiye’nin birikim ve deneyimlerini dışarı taşımış ve Uluslararası Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının bilgi ve birikimini ülkemize getirmiş Türk Sağlık Bilim İnsanları ve Yöneticilerini tanıtmak amacıyla bir çalışma başlatılmıştır.

Türkiye Sağlık sistemine yön veren Ülkemizde ve Dünya da bilinirliği olan insanlarımızı bir kez daha hatırlamak, tanıtmak, çalışma ve yöntemlerinden şimdiki kuşak yöneticilerine örnek olması dileğiyle web sitemizin de (www.healthworldnews.net) Genel Yayın Yönetmeni olan ve Sağlık Sektöründe 47 yıllık bilgi ve birikimiyle hizmet veren Bekir Metin tarafından araştırılmış ve peyderpey kamuoyunun bilgisine sunulacaktır.

“Dünya Sağlık Örgütü ve Diğer Uluslararası Kuruluşlarla İlişkileri olan Türk Sağlık Bilim İnsanları ve Yöneticileri” listesi anılan web sitemizde yayınlanmıştır.

İlk sırada Prof. Dr. İhsan Doğramacı yer almaktadır.

ABD’nin New York kentinde, 19 Haziran-22 Temmuz 1946 tarihleri arasında düzenlenen “Uluslararası Sağlık Konferansında” Birleşmiş Milletlere üye Türkiye’nin de içerisinde yer aldığı 51 ülkenin temsilcileri ile FAO, ILO, UNESCO, OIHP, PAHO, Kızılhaç, Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu ve Rockefeller Vakfı gözlemcilerinin katılımlarıyla DSÖ Anayasası hazırlanmıştır. DSÖ Anayasası’nın hazırlık çalışmalarına da katkıda bulunan iki Türk görev yapmıştır. DSÖ Anayasası, 22 Temmuz 1946 tarihinde, New York’ta 61 Devletin temsilcisi tarafından imzalanmıştır.

Türkiye Devleti adına imza koyan Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâletinde (Sağlık Bakanlığı) Müsteşar Yardımcısı Dr. Zeki Nasır Barker ile 1945-1947 yılları arasında ABD Harvard ve Washington Üniversitelerinde Doktora sonrası araştırmalarda bulunan Dr. İhsan Doğramacı, DSÖ Anayasası’nın kabulü ve Örgütün kuruluşuna imza atan Türkler olarak tarihe geçmişlerdir. Dr. İhsan Doğramacı’nın DSÖ adına yaptığı birçok çalışmanın yanı sıra 1979-1982 yılları arasında DSÖ Yönetim Kurulunda Ülkemizi temsilen bu görevde bulunmuştur. Detaylı özgeçmişi aşağıdadır.

Prof. Dr. İhsan Doğramacı (3 Nisan 1915-25 Şubat 2010)

Prof. Dr. İhsan Doğramacı, Osmanlı İmparatorluğu’nun parçası olan Kuzey Irak’ta, Erbil’de nüfuzlu bir Türkmen ailesinin oğlu olarak 3 Nisan 1915’te doğdu. Erbil’deki Türkçe ilköğreniminin ardından Beyrut Amerikan Kolejini ve İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesini 1938 yılında bitirdi. Ankara’da, Profesör Dr. Albert Eckstein’ın yanında pediatri uzmanı olduktan sonra, Eşi Ayser Süleyman’ la 1942 yılında evlendi. 1945-1947 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri’nde Harvard Üniversitesinde ve St. Louis’teki Washington Üniversitesinde Doktora sonrası çalışmalarda bulundu. 1947 yılında ailesiyle birlikte Ankara’ya yerleşmiştir.

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinde hızlı bir mesleki ve akademik gelişme göstererek 1955 yılında pediatri profesörü unvanını aldı. Aynı yıl Ankara Üniversitesine bağlı Çocuk Sağlığı Enstitüsünü kurdu. 1961 yılına kadar bu Enstitü’ ye Türkiye’nin ilk Hemşirelik, Beslenme ve Diyetetik, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon ve Tıbbi Teknoloji Yüksekokullarını ekledi.  Doğramacı, 1963-1967 yılları arasında önce Ankara Üniversitesi Rektörlüğü yaptı. 1967 yılında Hacettepe Tıp Fakültesi ile Çocuk Sağlığı Enstitüsüne bağlı yüksekokulları birleştirerek Hacettepe Üniversitesini oluşturdu. 1975 yılına dek, Hacettepe Üniversitesi’nin Rektörlüğünü yaptı. Rektörlük süresi bittiğinde, Paris Descartes Üniversitesine pediatri profesörü olarak atanma teklifini kabul etmiştir

1980 yılında, Türkiye’deki yükseköğretim sistemini düzenleyecek yeni bir yasanın hazırlıklarına danışmanlık yapmak üzere Türkiye’den davet aldı. Onun yükseköğretim reformu önerileri arasında, doğrudan Cumhurbaşkanlığına bağlı bir Yükseköğretim Kurulunun oluşturulması da bulunuyordu. İhsan Doğramacı, 1981 yılı sonunda bu Yüksek Öğretim Kurulun ilk başkanı olarak atandı ve 1992’ye kadar bu görevi sürdürmüştür.

Vakıflar tarafından kâr amacı gütmeyen yükseköğretim kurumlarının açılabilmesi, 1982 Anayasası’yla hükme bağlandığı süreçte, İhsan Doğramacı, 1984’te, ülkedeki vakıf üniversitelerinin ilki olan Bilkent Üniversitesini kurdu ve Üniversitenin Mütevelli Heyeti başkanı oldu. Bilkent Üniversitesini, diğer vakıf üniversiteleri izlemiştir.

Prof. Doğramacı, Türkiye’de, aralarında Bilkent’in de bulunduğu birçok eğitim kurumu ve hastaneler açmış olan beş vakfın kurucusudur. Bunların dışında, Dünya Sağlık Örgütüne armağan edilmiş bir vakıf olan İhsan Doğramacı Aile Sağlığı Vakfı, 1983′ ten bu yana aile sağlığı alanında çalışan başarılı isimlere ödüller vermektedir.

Dr. İhsan Doğramacı, 16 Haziran-22 Temmuz 1946 tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri’nin, New York kentinde Dünya Sağlık Örgütü’nün kuruluşu amacıyla düzenlenen, “Uluslararası Sağlık Konferansı” na katılarak, 22 Temmuz 1946 tarihinde DSÖ’nün kuruluşunda görev alma ve DSÖ Anayasası’nı imzalama şerefine nail oldu. Türkiye’ye dönüşünün ardından, Dünya Sağlık Örgütü kendisinden dünyanın çeşitli bölgelerinde yeni tıp ve sağlık bilimleri okullarının kuruluşu ile ilgili danışmanlık yapmasını istemiştir.

Ayrıca, 1966-1996 tarihleri arasında DSÖ Sağlık İnsangücü Uzman Danışma Paneline Üyelik, 1979-1983 Tıbbi Araştırmalar Komitesi Danışma Kurulu Üyeliği, 1979-1984 Anne ve Genç Çocuk Beslenmesi Grubu Üyeliği, 1982-1983 Anne ve Çocuk Sağlığı Danışma Kurulu Programı Üyeliği ve DSÖ Kamerun, Nijerya, Brezilya, Kanada da Tıbbi ve Sağlık Bilimleri Eğitimi Projelerinde ve DSÖ’nün Seminerleri, Workshopları ve diğer toplantılarında farklı Ülkelerde de Danışmanlık görevi yapmıştır.

Prof. Dr. İhsan Doğramacı, 3-21 Mayıs 1976 tarihleri arasında Cenevre’de yapılan 29. Dünya Sağlık Asamblesine Türkiye Üniversite Rektörleri Başkanı olarak Türk Heyet Üyesi olarak katılmış ve Asamble ikinci Başkanlığına seçilmiştir. 1977-1980 yılları arasında Sağlık Bakanlığınca oluşturulan Heyetlere, Türkiye Üniversite Rektörleri Başkanı olarak dâhil edilmiş ve 1977 yılında alınan bir Bakanlar Kurulu Kararı ile Sağlık Bakanlarının katılmadığı toplantılara Heyet Başkanı olarak katılmıştır. 1979-1982 yılları arasında DSÖ Yönetim Kurul Üyesi olarak görev yapmıştır.

DSÖ Cenevre Merkezi Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın, DSÖ’ne katkılarından dolayı 2 yılda bir Dünya’da aile sağlığına önemli katkıları ve üstün hizmet verenlere sunulmak üzere “DSÖ İhsan Doğramacı Aile Sağlığı Vakfı Ödülü” Programı yapmış olup Türkiye’den ve Dünyanın birçok ülkesinden bilim insanlarına ödüller vermektedir.

Prof. Dr. İhsan Doğramacı, 1959’dan itibaren 3 dönem UNICEF Global Yönetim Kurulu üyeliği, 1966 ve 1967’de Program Komitesi Başkan-lığı ve yine iki kez İcra Kurulu Başkanlığı yaptı. 1995 yılında “dünya çocukları için yorulmak bilmeyen çalışmaları” ile UNICEF’in en büyük ödülü olan Maurice Pate Ödülü’ne layık görüldü. Türkiye’de 1958-2003 yılları arasında UNICEF Millî Komitesi başkanlığını yürüten Prof. Doğramacı, 2003’ten sonra komitenin onursal başkanlığı görevine getirilmiştir.

UNICEF Yönetim Kurulu başkanlığı sırasında Paris’teki Uluslararası Çocuk Merkezinin Danışma Kurulu üyesi olmuş, 1970’ten 1984’e kadar bu görevini sürdürmüştür. 50 yıllık varlığının ardından 1999’da feshedilen merkezi Ankara’ya taşıyarak 2006 yılına kadar başkanlığını bizzat yürütmüş, daha sonra da onursal başkanı olmuştur.

Prof. Dr. İhsan Doğramacı, 1968 yılında, çocuk sağlığı alanında hizmet veren önemli bir kuruluş olan Uluslararası Pediatri Kurumu başkanlığına seçilmiş, bu kurumda çeyrek yüzyıl boyunca başkan ve genel direktör olarak görev almış, 1992 yılında da kurumun yaşam boyu onursal başkanı olmuştur.

Prof. Dr. İhsan Doğramacı, çok sayıda ödül, madalya ve nişanın sahibi olmuştur. Aralarında Amerika Birleşik Devletleri, Finlandiya, Fransa, İngiltere, İtalya, Japonya ve Mısır’ın bulunduğu 14 ülkedeki 26 üniversiteden fahri doktor unvanı almıştır. Pek çok ülkenin ulusal akademilerine üye olan Doğramacı, dünya çapında 23 ulusal pediatri derneğinin de onursal üyesi olmuştur.

Prof. Dr. İhsan Doğramacı, tedavi gördüğü Ankara Hacettepe Hastanesinde çoklu organ yetmezliği nedeniyle 25 Şubat 2010 tarihinde yaşamını yitirmiş ve Naaşı Bilkent Doğramacızade Ali Paşa Camisi’nin bahçesinde hazırlanan anıt mezara 28 Şubat 2010 tarihinde defnedilmiştir.

Yazan ve Yayına Hazırlayan Bekir Metin, Ankara, 27 Kasım 2020

Yararlanılan Kaynaklar

“Küresel Salgın Hastalıklar ve Uluslararası Sağlık Örgütlenmeleri – Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye İlişkileri” Kitabı, Yazarı Bekir Metin, Temmuz 2020, Sonçağ Matbaası, Ankara

Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın Özgeçmişi- Youtube Video ve Yazılı Metin

Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın 102. Doğum Yıl Dönümüne Özel Yaşam Öyküsü