Üniversite Kavramı-II., University Concept-II

Daha önceki yazımızda üniversite kavramına epistemolojik olarak yaklaşarak, özellikle Avrupa’da bu olguyu ortaya çıkaran sosyo-kültürel ve ekonomik nedenler üzerinde kısa bir açılama yapmaya çalışmıştık. Bu yazımızda ise konuya yine kaldığımız yerden devam ederek, üniversite kurumunun ülkemizde gerçekleşme sürecindeki etkenlere değinmeye çalışacağız.

Kıta Avrupası başta olmak üzere Batı ülkelerinde önceki yazımızda üretim ekonomisinin tetiklediği bilgi üretme ve meslek edindirme ilkesinin birlikte şekillendirdiği üniversite kavramının gittikçe geliştiği XIV-XV ve XVI. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu Anadolu, Balkanlar ve Ortadoğu coğrafyasında sosyo-ekonomik ve siyasal etkinliği kuvvetle tesis etmek üzere ciddi savaşlar gerçekleştirmekteydi. Aslında Kıta Avrupa’sı da kendi içerisindeki başta din savaşları ve vesayet savaşları v.b ile olmak üzere gerçekleştirdiği bilgi ve teknolojik birikimini sınama olanağını da bulduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Yayıldığı topraklar göz önüne alındığında Osmanlı Devleti eski Doğu Roma’nın kültürel ve bilimsel mirası ile Arap ve Horasan bölgesinin bu alandaki birikimine de sahip olduğunu farketmemiş değildir. Örneğin Ortaçağ’ın ilk tıp eğitimi veren okulu Cundişabur’da kurulmuş olup, yine müzikle tedavinin yapıldığını bildiğimiz ve cerrahi eğitim için ameliyathanelerde loca tasarımı uygulanan Edirne Bayezid II Külliyesi dikkate değer örneklerdir.

Bilindiği üzere, VII ve VIII. yüzyılda Arap İmparatorluğu’nun bünyesinde tercüme hareketleri ve daha önce Umman Denizi ile Arap yarımadası arasındaki deniz ticaretinin yarattığı bilgi birikiminin Araplara katkısı başta Abulughod ve Jack Goody olmak olmak üzere ifade edilmektedir. Son zamanlarda bu konu ile ilgili olarak Hindistan ve Çin’e ait bilimsel bilginin, Bizans, Arap ve Moğollar sonrası sadece Ortadoğu Coğrafyası değil Avrupa’daki başat güç olacak Osmanlı Devleti’ne nasıl miras kaldığını anlatan Prof. Dr. Fuat Sezgin’e ait geniş ve değerli çalışmalar dikkatle incelenmeye değer.

Osmanlı Devleti XVI. yüzyılın ilk yarısından itibaren, Akdeniz’de Doğu ve Batı arasındaki iletişim ve etkileşim yollarını kontrol edip Kıta Avrupa’sına yönünü çevirdiğinde, Avrupa kıtası, bilimsel ve felsefe bağlamında, İngiliz Devrimi’ni yaşamış bu da önce 1764 yılındaki Amerikan Devrimi, ardından da 1792 Fransız Devrimi ile Aydınlanma döneminin olgunlaştığı moderniteyi oluşturmuştur. Bilgi ve sermaye birikimi, artmış teknoloji kullanımındaki yetersizlik Osmanlı Devleti’ni 1606 Tsitvatörök anlaşmasından beri Avrupa karşısında zor duruma düşürmüştü. Özellikle 1664 yılındaki Buzacz anlaşmasıyla sonuçlanan Sn Gothard savaşı sonrası derinleşen duraklama 1683’ten itibaren gerilemeye dönüşecekti. Ateşli silahların seri üretim teknolojilerinde gelişkin torna tezgâhlarını etkin bir şekilde kullanma “Know How”unu denizcilik bilgisi ile birleştiren Avrupa artık okyanus aşırı “kolonizasyon”  kavramı gücünü küreselleştirme yolunda ilerletmekteydi. Bu esnada Osmanlı Devleti Avrupa içlerindeki ilerlemesi için elzem olan silah teknolojisinde bile geleneksellikten kurtulamamıştı.

Özellikle ekonomik canlanma amaçlı birçok mimari yapılaşmanın hız verildiği 1718-1730 Lale devri sonrası Osmanlı Devlet adamları bu durağanlığın daha çok askeri nedenleri üzerinde durmuşlardır. İlk defa 1735 yılında, Mahmut I. zamanında askeri alanda ilk islahat başlamıştır. Bunun için Mahmut I. Fransız generali Alexander Compte Bonneval’i kurduğu topçu okulunun başına getirmiştir. Karadeniz’deki egemenliğimizi Rusların lehine kaybettiğimiz ve daha sonra Atatürk’ün kaldırarak çözümlediği Hilafet kavramını siyasal literatürümüze sokan 1774 Küçük Kaynarca anlaşmasından 1 yıl önce de 1773 te Mustafa III zamanında haritacılık ve gemi yapımcılığı eğitimi için “Mühendishane-i Bahri-i Humayun” kurulmuştur. Daha sonraki yıllarda Selim III döneminde, topçu ve istihkâm subayı yetiştirmek için 1795 te Mühendishane-i Berri Humayun kurulacaktır. Hatırlanacağı üzere Baron De Tot ve daha sonra Müslüman olan Kampell Mustafa, La Roi, Lafitte Clavet, Monier, Tondul gibi askerler bu askeri islahat amaçlı okullarda derslere gelmişlerdir. Siyasal çalkantılar, toprak kayıpları ve isyanlarla geçen yıllar sonrasında Kırım Savaşı ardından 1856 da islahat fermanı yürürlüğe konmuştur.

Bu defa Avrupa’ya nitelikli eğitim görmek üzere özellikle Fransa’ya münferiten öğrenci gönderilmeye başlanmıştır. Hatta bu amaçla Paris’te Mekteb-i Sultani adında bir okul açıldığı bilinmektedir. Bu arada orta öğretim düzeyinde “modern” eğitim vermek amacıyla Osmanlı İmparatorluğu başkenti İstanbul’da daha sonra Galatasaray Lisesi adını alacak yine Fransa’daki benzeri ile aynı ismi taşıyan Mekteb-i Sultani açıldı. Selim III’ün şehzadeliği sırasında Louis XVI ile yazışmaları ve 28 Çelebi Mehmet görevlendirmeleri bir tarafa bırakılırsa, bu kurum modern anlamda batıya açılan bir pencere olarak nitelendirilen en önemli kurumsal yapı şeklinde değerlendirilebilir.

Daha sonraki yıllarda ortaöğretim düzeyinde meslek edindirme amaçlı çeşitli okullar da kurulmuştur. Bunların ilki 1861 tarihli Fünun-u Telgrafiye Mektebidir. 1869 dan 1923 yılına kadar, sırasıyla 1876 da Maliye Mektebi, 1877 de Sivil Tıp Mektebi, 1878 de hukuk mektebi, 1882 de Ticaret Mektebi ve 1894 te aşıcılar mektebi gibi okullar kurulmuş ise de hiç birisi yükseköğretim yani “üniversiter” nitelikli olmamıştır. Nedeni ise sadece meslek edindirmek amaçlı olmaları ve yazımızın birinci bölümünde belirtiğimiz gibi bilgi üretmek amacı gütmekten uzak olmalarıdır.

Ancak, Osmanlı Devleti sınırları içinde orta öğretim sonrası devam edilecek “yüksek okul” düzeyinde ve modern anlamda “üniversite” kurulması fikri ilk defa 1845 yılında Sultan Abdülmecid I zamanında kararlaştırıldı. İsmi “fenler kapısı” anlamı taşıyan Darülfünun bu şekilde kuruldu. Bu Osmanlı Devleti’ndeki ilk Üniversite olup bu okuldaki müfredatı takip edebilecek nitelikte orta öğretim düzeyinde öğrenci yetiştirmek için de ayrı bir okul kurulması (Darül Maarif) dikkat çekicidir.[1] Darülfünun sonraları bu defa 1874 yılında “Darülfünun-u Sultani” adıyla, Galatasaray Sultanisi’nin içinde açılacaktır.

Osmanlı Devleti sınırlarında devlet temel eğitimi bir yükümlülük olarak görmemiştir. Bunun yanında sayıları birkaç yüz civarında olan medreseler de geleneksel dinsel hükümlere uygun olarak eğitim vermekteydi. Yani bu eğitim sisteminde bilgiye ulaşmak için bilgiyi getirenin güvenilirliği ve bilginin dinsel hükümlere uygunluğu esas olduğundan “laik” bir karakter taşıması mümkün değildi. Bu ise akli olmakla beraber, nakli bir eğitim sistemi ile sadece dinsel dogmalar ile sınırlı ve tekrarcı bir sistemi içinde barındırmaktaydı.

Mustafa Kemal Atatürk tarafından Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda modern anlamda üniversite olarak bir tek Darülfünun bulunmaktaydı. Onun yanında meslek edindirmeye yönelik yüksekokul düzeyinde 3 askeri okul ve birkaç yüz medrese ile yola çıkılması kaçınılmazdı. İşte, Cumhuriyet Türkiye’sinin yüksek öğreniminin çekirdeğini bu kurumlar oluşturmuştur.

İşte Atatürk’ün üniversite reformu adını verdiğimiz 1926 yılında başlayan 1933 yılında olgunlaşan devrimi savaştan yeni çıkmış, kaynakları sınırlı bir ülkede “Muassır Medeniyet” düzeyine yükselmek için Osmanlı Devleti’nden kalan böyle bir miras ile başlamıştı. Bu reformun gerçekleşmesi için sırasıyla Hilafetin Kaldırılması (3 Mart 1924) ile ilgili yasa çıkarılmakla kalmamış, yine aynı tarihli 430 sayılı kanun çerçevesinde Tevhid-i Tedrisat kanunu, 30 Kasım 1925 yılında da 677 sayılı Tekaya ve Zevaya kanunu ile de Türkiye Cumhuriyeti Laik yapısını kurgulamıştır. Ülke artık çağdaş üniversite reformuna hazırdı. Ancak bu dönem Avrupa’nın üzerine savaş bulutlarının yoğunlaştığı bir dönemdi. Özellikle ilk dünya savaşı sonrası antlaşmaların Avrupa Ülkeleri arasındaki anlaşmazlığı çözmek yerine derinleştirmesi ve ardından 1929 ekonomik krizi en güçlü ekonomik yapıları bile derinden etkileyerek ve sosyo-kültürel sıkıntılara yol açmıştır.

Avrupa 1933 yılına gelindiğinde bir yandan Bolşevik çekici diğer yandan ise Alman Nazi partisinin demir yumruğunu üzerinde hissetmeye başlamıştı. Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin medeni dünyadaki koordinatını belirlemesi ve insanca yaşama hakkını vatandaşına sunmak gibi bir ülküsü, üretim ekonomisini kurmak şeklinde bir amacının iyice şekillendiği yıllar da bu dönemlere denk gelmektedir. Avrupa ciddi bir kriz yaşarken Cumhurbaşkanı Atatürk bu krizi ve olası sonuçlarını görüyor kafasındaki üniversite reformu için inanılmaz bir vizyon geliştiriyordu. Bu şartlarda üç askeri akademi ve Darülfünun ile yola çıkmaktan başka da şansı da yoktu.

Daha önce bahsettiğimiz askeri nitelikli üç akademiden biri 1909 yılında zaten sivilleştirilerek İstanbul Teknik Üniversitesi’nin temeli atılmıştı. Darülfünun ise 2252 sayılı kanunla 1 Ağustos 1933 tarihinde İstanbul Üniversitesi’ne dönüştürülerek aynı yıl 18 Kasım tarihinde Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ve tek üniversitesi olarak eğitim tarihimizdeki yerini aldı.

Şimdi ülkemizde üniversite reformu hızlandıran Avrupa’da tetikleyici bazı olaylar ile başlayan sürece kısaca göz atabiliriz. 30 Ocak 1933 tarihinde Hitler’in Weimar Cumhuriyeti’nin son lideri Hindenburg tarafından şansölye atanması son derece önemli bir dönüm noktasıdır. Münih’e 10 mil mesafede Dachau toplama kampı aynı yılın 22 Mart günü kurulmuştur. 23 Mart günündeki Reichstag yangını sonrası Nazi partisinin öncülüğünde Almanya’da Hitler diktatörlüğünün yolu açılmıştı. 1 Nisan 1933 yılında Yahudi işadamları boykot edilmeye başlanmış, rejim muhalifi Yahudi yazar ve bilim adamlarının kitapları yasaklanmaya başlamıştır. Özellikle 20 Temmuz tarihinde Nazi Almanyası ile Papa Pius XI arasında Alman Katolik Hristiyanların haklarını teminat altına alan “Concordat”  ile Almanya topraklarındaki üniversitelerde artık Yahudi olsun olmasın muhalif bilim adamlarının çalışma ve bilgi üretmelerinin önüne geçiliyordu.[2]

Birçok bilim insanı çıkarılan 7 Nisan 1933 tarihli “Kamu Hizmetleri Yasası” sonrası Almanya’yı terk etmek zorunda kalıyordu. Amerika’daki 1929 ekonomik bunalımı sonrasındaki işsizlik sorunu ve Yahudi göçmenlere karşı tereddütlü davranışlar, göçmen yasasındaki kısıtlamalarla bir araya gelince bu ülkeyi göçmenler için sanıldığından daha az cazip kılabiliyordu.

İşlerinden ilk çıkartılanlar arasında patolog Prof. Dr. Philipp Schwartz “Notgemeinschaft Deutcher Wissenschaftler im Ausland” adlı bir örgüt kurmasıyla bilinir. Bu örgüt Nazi zulmünden kaçan bilim insanlarına onları kabul etmeye hazır ülkelerde güvenli istihdam sağlamak için kurulmuştu. Philipp Schwartz, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti tarafından üniversite eğitim raporu hazırlamak üzere ülkemize çağrılan İsviçreli pedagog Prof. Albert Malche ile temas halindeydi. Üniversite reformu için hazırlanan Türkiye, Philipp Schwartz’ı ülkemize davet etti. Milli Eğitim Bakanı Dr. Reşit Galip ile birlikte çalışarak Notgemeinshaft listesinden 30 bilim insanını Malche’nin raporuna binaen yukarıda bahsettiğimiz yasa ile Darülfünün’dan dönüştürülen İstanbul Üniversitesi’nde istihdam edilmek üzere çağırdı. Ülkemizde böylece çağdaş ve laik anlamda evrensel bilgi üretebilmenin yanında meslek edindirmeyi de hedefleyen yüksek öğrenim pozitivist-rasyonalist temelde kurulmuş oldu.

Bu dönemde toplamda 300 akademisyen ve 50 teknisyen ile destek elemanı ülkemize geldi. Gelenler arasında Philipp Scwartz ile Reşit Galip arasında yukarıda bahsettiğimiz görüşmeyi Alman-Türk Mucizesi günü olarak niteleyen Fritz Neumark dışında, İstanbul Üniversitesi’nde bugün hala kendi adı ile anılan Nissen ameliyatını tanımlayan Rudolph Nissen en çok bilinenlerdendir. Hatta Albert Einstein’in bile Princeton Üniversitesi’nden teklif alıncaya kadar Türkiye konusunda kararsız kaldığı bilinir.

1933 yılından başlayarak laik, pozitivist-rasyonalist çizgide evrensel kültüre adapte olunabilecek bilgi üretimini hedefleyen Türk Yüksek Öğreniminin temeli bu sayede atılmıştır. Savaşın bittiği 1945 yılına kadar bu yapılanma içerisinde nitelikli asistan ve öğretim üyesi yetiştirilmesi ve batılı anlamda diğer üniversitelerin kurulmasına da zemin hazırlanmıştır. Bunlardan ilki ve en önemlisi temelinin bizzat Atatürk tarafından atıldığını bildiğimiz Ankara Üniversitesi’nin kurulmasıdır. Bu üniversitenin bünyesinde 1925’te kurulan Hukuk Mektebi, 1933’te öğretime başlayan Yüksek Ziraat Enstitüsü, 1935’te açılan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 1936’da kurulan Siyasal Bilgiler Fakültesi gerçekleştirilen üniversite reformunun en değerlilerindendir. Bu reformların Alman öğretim üyeleriyle yüksek öğrenimimizin bilimsel ve evrensel temellere oturtulmasının hız kazandığı 1933 yılından itibaren de Amerikan Rockefeller Vakfı düzenli uygulamaları takip ederek raporlar hazırlaması da dikkat çekicidir.

 Görülmektedir ki aydınlanmanın gerçekleştiği topraklarda savaşın, ırkçılığın ve soykırımın insan hayatına ve düşünce özgürlüğüne kastettiği yıllarda, yüzünü Batıya dönen ve muasırlaşmak gayretinde olan Türkiye Cumhuriyeti, yine orta Avrupa kökenli üniversite kavramının ülkemize yerleştirilmesinde, Nazi zulmü altındaki Alman bilim insanlarına kucak açarak, onlardan son derece gerçekçi bir şekilde yararlanmasını bilmiştir. Aynı zamanda bu Atatürk’ün vizyonunun ne denli geniş olduğunun da bir göstergesidir.

Yazar: Prof. Dr. Mahmut Can YAĞMURDUR, Ankara, 21 Mart 2020

Kaynakça

1. Tarih Hırsızlığı. Jack Goody, Çev.Gül Ç.Güven, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 5.Basım, İstanbul 2018
2. İslam’da Bilim ve Teknik. Prof.Dr.Fuat Sezgin-Eckhard Neubauer’in katkısıyla, TÜBA-TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara-2007
3. Selim III’ün Hatt-ı Hümayunları. Enver Ziya Karal, TTK Yayınları, Ankara 1999
4. Halifeliğin Kaldırılması ve Laiklik 1924-1928. Prof.Dr.Seçil Karal Akgün, Ed.O.Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları 2006
5. The Holocaust and The Christian World. C.Rittner, SD.Smith, I.Steinfeldt. Cons.Ed.Yahuda Bauer. Beth Shalom Holocaust Memorial Center-Yad Vashem School for Holocaust Studies, s 17-28,  Great Britain 2000
6. Nazizmden kaçanlar ve Atatürk’ün vizyonu. Arnold Reisman. Çev.Gül Çağalı Güven. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 2.Baskı, İstanbul 2011

[1] Giderleri Sultan Abdülmecid’in annesi Bezmiâlem Valide Sultan karşılamış ve bunun için bir vakıf kurmuştu. Bu nedenle II. Mahmud Türbesi bitişiğinde yapılan bina “Valide Mektebi” olarak anılır

[2] The Holocaust and The Christian World. C.Rittner, SD.Smith, I.Steinfeldt. Cons.Ed.Yahuda Bauer. Beth Shalom Holocaust Memorial Center-Yad Vashem  Int.School for Holocaust Studies, s 17-28,  Great Britain 2000

——————————————————————

University Concept-II.,

Written By Prof. Mahmut Can YAĞMURDUR on 21-Apr-2020

SOURCE: https://www.healthworldnews.net/universite-kavrami-ii-prof-dr-mahmut-can-yagmurdur-yazdi/

In my previous article, we approached the concept of university epistemologically in an attempt to explain the socio-cultural and economic reasons causing emergence of the concept especially in Europe. We shall resume where we left off in this article, and endeavor to touch on factors affecting the realization of university concept in Turkey.

As mentioned in the previous article, jointly shaped by the principles of knowledge generation and vocational purpose orientation triggered by production economics in the Western countries, chiefly Continental Europe, during the 14^th, 15^th and 16^th centuries when the university concept gradually progressed; heavy wars were being waged within periphery of the Ottoman Empire in Anatolian, Balkan and Middle-Eastern regions in order to forcefully constitute socio-economical and political activities. In fact, it would not be wrong to say that mainly under the pretext of religious and tutelary wars etc. Continental Europe in itself also had an opportunity to put to test the technology and knowledge reserves it had accumulated. Considering the territory it expanded, the Ottoman Empire did not fail to realize that with its cultural and scientific heritage the former Eastern Roman Empire also possessed Arab and Khorasani regions’ accretion in these fields. For instance, the first ever medical school in middle ages having being established in Gundeshapur, likewise the Complex of Sultan Bayezid II in Edirne, where we know music therapy was being practiced and lodge design applied in operating theatres for surgical training, are noteworthy examples.

As is known, the contributions of translation activities within the Arab Empire during the 7^th and 8^th centuries and formerly of the know-how gathered thanks to maritime commerce between Sea of Oman and Arabian Peninsula to the Arabs are expressed primarily by Lila Abu-Lughod and Jack Goody, among others. Lately on this subject, the broad and valuable works of Prof. Fuat Sezgin elaborating on how scientific knowledge originating from India and China was inherited to the Ottoman State, a dominant power not only within Middle-Eastern geography but also in Europe in the aftermath of Byzantines, Arabs and Mongolians.

Beginning from the first half of the 16^th century by the time the Ottoman Empire, having under its control the communication and interaction routes between the East and West in the Mediterranean, thus faced its direction towards the Continental Europe; the European Continent had, in the context of science and philosophy, undergone the British Revolution, which constituted modernity initially with the American Revolution in 1764 and then the 1792 French Revolution, whereby the Enlightenment age matured. Accumulation of knowledge and capital elsewhere, inadequacy in the use of increased technology had positioned the Ottoman State in a predicament before Europe since the Treaty of Zsitvatörök, 1606. Especially, the period of stagnation, which deepened in the wake of Battle of Saint Gotthard resulting in the Treaty of Buczacz, today Buchach, in 1664 would grow into the period of regression from 1683. By then, having combined its nautical cognizance with the “Know-how” on the use of enhanced turning lathes in mass production technologies of firearms in an effective manner, Europe was well on its way to globalize its transoceanic “colonization” power concept. Meanwhile, the Ottoman State was unable to rid itself of conventionalism even in weapon technology crucial for its advancement inland Europe.

Following the Tulip era of 1718-1730, when a number of architectural settlement activities were expedited especially with the intent of economic resuscitation, Ottoman statesmen rather dwelled on the military causes of the stagnation in question. For the first time in 1735, first reforms were launched in military area during the reign of Mahmud I. To this end, Sultan Mahmud I appointed French General Alexandre Comte de Bonneval as the commander of artillery school he founded. During the reign of Mustapha III, for surveying and shipbuilding training, the Imperial School of Naval Engineering was established in 1773, one year before the Treaty of Kuchuk-Kainarji, today Kaynardzha, Bulgaria, in 1774, which was a loss of our dominance in Black Sea in Russians’ favor and brought about the issue of Caliphate into our political literature, which Atatürk later resolved by abolishing it. In following years, during Selim III’s reign, the Imperial School of Military Engineering was established in order to train artillery officers and military engineers. As one may recall, military instructors such as Baron de Tott and Campbell Mustapha, later converted to Islam, Le Roi, Lafitte Clavet, Monier, Tondul came to deliver courses at these reformist military schools. After years of political turmoil, territory losses and revolts, and the Crimean War, the Edict of Reform entered into force in 1856.

This time around, several students were being sent to Europe, particularly France, to receive quality education. To this end, it is known that even an Imperial High School was established in Paris. Meanwhile, bearing the same name as its French equivalent, the Imperial High School, later named as the Galatasaray [Galata Palace] High School, was established in the Ottoman Empire capital of Istanbul in order to provide “modern” education at secondary level. When Sultan Selim III was a Shahzade [prince of the blood imperial], aside from his correspondences with Louis XVI and assignments of Yirmisekiz Mehmed Çelebi, an Ottoman statesman, this school can be considered as the most significant institution opening a window to the West in a modern sense.

In the following years, various vocational schools at secondary level of education were also founded, the first of which was the Technical School of Telegraphy in year 1861. Although from 1869 to 1923, schools such as the School of Finance in 1876, Civilian School of Medicine in 1877, School of Law in 1878, School of Commerce in 1882 and School of Vaccinators in 1894 were established respectively, none of them could feature academy-like, meaning quasi-“university” qualities. The reason being, as mentioned in the previous article, they solely pursued vocational purposes wife off the mark of a goal of generating knowledge as well.

However, within the boundaries of Ottoman State, the first decision to found a “university” in a modern sense at “academy” level to continue secondary education at a tertiary level was made during the reign of Sultan Abdulmejid I in 1845. This is how the Dar ul-Funun, meaning “gates of sciences” was established. This was the first University in the Ottoman State and foundation of a separate school (the Dar ul-Ma’arif [education gate]) at secondary level in order to prepare students to be able to follow the curriculum offered at this greater college is remarkable.[1] The Dar ul-Funun was later re-opened in 1874 under the name of “Dar ul-Funun-u Sultani” within the Galatasaray Imperial School Complex.

Within the boundaries of the Ottoman State, the administration did not view primary education as compulsory. Besides, education was offered at a few hundred Madrasas [school, predominantly follows Islamic curriculum] in line with traditional religious principles. In other words, with this kind of education system, since merely reliability of the person delivering knowledge and its compatibility with religious principles in order to attain knowledge was fundamental, it was impossible for it to assume a “secular” role. This, although being intellectual, harbored a conveyance based education system thus solely religious dogma with a limited and iterative system.

When the Republic of Turkey was founded by Mustafa Kemal Atatürk, only the Dar ul-Funun existed as a university in modern sense. In addition, there were 3 military schools with vocational purposes at college level and a few hundred madrasas, this was destined to change. These institutions are what constituted the core of academic education of the new Republican Turkey.

Atatürk’s revolution, we name the university reform, beginning in 1926 and matured in 1933, was initiated on the remains of Ottoman State’s aforesaid legacy in order to attain the level of “Contemporary Civilizations” in war-torn country with limited resources. In order for this reform to be materialized, not only the law on the Abolishment of Caliphate (3 March 1924) was enacted, but also the secular construct of the Republic of Turkey was designed pursuant to the Law of the same date and No. 430 on Unification of Education and the Law dated 30 November 1925 and No. 677 on [Closure] of Tekkes (Dervish Lodges) and Zaviyes (Central Dervish Lodges) namely Islamic Hermitages or Monasteries. The country was now ready for the contemporary university reform. However, this was a period when clouds of war intensified in Europe. Especially, the fact that treaties among European Countries in the aftermath of the first World War deepened conflicts rather than resolving them and the economic crisis in 1929 deeply affecting even the strongest economic structures thus caused socio-cultural issues.

By year 1933, Europe began to feel the Bolshevik hammer on one hand and the iron fist of the German Nazi Party on the other. These years coincide with the periods when the young Turkish Republic was willing to determine her coordinates in the civilized world and cherished the ideal of providing her citizens a properly and humanely life, and the goal of setting up production economics was being thoroughly shaped. While Europe underwent a severe economic crisis, President Atatürk realized the crisis and its possible outcomes and developed an unbelievable vision for the university reform he had in mind. Under such circumstances, he had no other chance but to embark on this mission with three military academies and the Dar ul-Funun.

One of the three aforesaid military academies was already demilitarized in 1909 and the foundations of Istanbul Technical University were laid. And with the Law dated 1 August 1933 and No. 2252 the Dar ul-Funun was transformed into Istanbul University hence as of 18 November of the same year went down in our history of education as the first and only university of the Republic of Turkey.

Now, let’s have a brief look at certain events in Europe that expedited and triggered university reform in our country and the following period. Hitler’s appointment on 30 January 1933 as the chancellor by Hindenburg, the last leader of the Weimar Republic, is an extremely critical turning point. The Dachau concentration camp, 10 miles off Munich, was set up on 22 March the very same year. Following the Reichstag fire on 23 March, the road to Hitler’s dictatorship in Germany was cleared under guidance of the Nazi Party. On 1 April 1933 Jewish businessmen became subjected to boycotts, and books of anti-regime Jewish authors and scientists forbidden. Especially with the signing of “Concordat” [Reichskonkordat], on 20 July between the emergent Nazi Germany and Pope Pius XI, guaranteeing the rights of the Roman Catholics in Germany, works and knowledge generation of all opposition scientists whether Jewish or not in German territory were being prevented.[2]

Several scholars were being forced to leave Germany due to enforcement of the “Law for the Restoration of Professional Civil Service” dated 7 April 1933. Unemployment problem after the 1929 Great Depression in America and hesitant approached against Jewish immigrants, combined with restrictions in immigration law, made this country less attractive for immigrants than one would imagine.

Prof. Philipp Schwartz, a pathologist and among first to have been dismissed, is known for founding an association called “Notgemeinschaft Deutcher Wissenschaftler im Ausland” or Emergency Association of German Scientists in Exile. This association was formed in order to provide secure employment in countries willing to receive scientists fleeing from the Nazi atrocities. Phillip Schwartz was in contact with Swiss pedagogue Prof Albert Malche, who was invited by the Government of the Republic of Turkey in order to prepare a report on university education. Getting ready for her University Reform, Turkey invited Phillip Schwartz to our country. He then, in cooperation with Dr Reşit Galip, then Minister of Education, invited 30 scholars out of the Notgemeinshaft list to be employed at Istanbul Univeristy converted from Dar ul-Funun based on Malche’s report in line with the abovementioned act. And thus, higher education aiming at vocational purposes besides generating universal knowledge in a modern and secular sense was constituted on a positivist-rationalist foundation.

During this period, a total of 300 academicians and 50 technicians and auxiliary staff arrived in our country. Among those, other than Fritz Neumark, who defined the aforementioned meeting between Phillip Schwartz and Reşit Galip as a Day of Turkish-German Miracle, Rudolph Nissen, who identified the Nissen operation in Istanbul University which is still named after him, is one of the most renowned. As a matter of fact, it is known that even Albert Einstein was undecided about Turkey until he got an offer from Princeton University.

Beginning from 1933, this is how the foundations of Turkish Higher Education, which aims at knowledge generation compatible with universal culture on a secular, positivist-rationalist path, were laid. Until 1945 when the war was over, growing qualified assistants and faculty members in scope of this organization also paved the way for establishment of other universities in western sense. The first and foremost is the establishment of Ankara University, roots of which were personally founded by Atatürk. Incorporated within this university, the School of Law opened in 1925, Institute of Advanced Agricultural Sciences in 1933, School of Language and History-Geography in 1935 and the Faculty of Political Science in 1936, are the most invaluable elements of the university reform. It is also remarkable that the American Rockefeller Foundation started following the regular practices from the year 1933 and made reports, as our national higher education gained momentum in terms of being placed to scientific and universal foundations with German members of faculty in scope of these reforms.

It is evident that, during the years when war, racism and Holocaust assaulted on human life and freedom of thought in the lands where illumination had taken place; having turned its direction towards the West in an attempt to become contemporary, the Turkish Republic, by receiving German scholars fleeing from the Nazi atrocities with open arms, managed to take an extremely realistic advantage of them in the positioning of university concept also of central European origin in our country. This is also an indicator of how wide-angled Atatürk’s vision is.

Author: Prof. Dr. Mahmut Can YAĞMURDUR, Ankara, 21 March 2020

References

1. Theft of History. Jack Goody, Trans. Gül Ç. Güven, Türkiye İş Bankası Kültür Publications, 5^th Edition, İstanbul 2018
2. Science and Technique in Islam, Prof.Dr.Fuat Sezgin- with Eckhard Neubauer’s contributions, TÜBA-Ministry of Culture and Tourism of Turkey, Ankara-2007
3. The Hatt-ı hümâyun [hand-written documents] by Selim III, Enver Ziya Karal, TTK Publications, Ankara 1999
4. Abolishment of Caliphate and Secularism in 1924-1928. Prof. Dr. Seçil Karal Akgün, Ed. O. Selim Kocahanoğlu, Temel Publications 2006
5. The Holocaust and The Christian World. C. Rittner, SD. Smith, I. Steinfeldt. Cons. Ed.Yahuda Bauer. Beth Shalom Holocaust Memorial Center-Yad Vashem School for Holocaust Studies, p. 17-28,  Great Britain 2000
6. Turkey’s Modernization: Refugees from Nazism and Ataturk’s Vision. Arnold Reisman. Trans. Gül Çağalı Güven. Türkiye İş Bankası Kültür Publications 2^nd Edition, İstanbul 2011

[1] Its expenses were funded by a foundation established by Bezmialem Valide Sultan [Queen Mother-Ornament of the Universe] the Mother of Ottoman Sultan Abdulmejid I. Therefore, the building next to the Tomb of Sultan Mahmud II is known as the “Queen Mother School”.

[2] The Holocaust and The Christian World. C Rittner, SD. Smith, I. Steinfeldt. Cons. Ed.Yahuda Bauer. Beth Shalom Holocaust Memorial Center-Yad Vashem Int. School for Holocaust Studies, p. 17-28,  Great Britain 2000