Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği
Tarihçe
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 6 Bölge Ofisi düzeyinde sürdürülen, Türkiye’nin de 1948 yılından beri üyesi olduğu DSÖ Bölge Ofisince yürütülen ve Avrupa’da 31 ülkede 100’ün üzerinde kentte devam eden ve gelişen küresel “Sağlıklı Kentler” Hareketinin Türkiye’de gelişebilmesi, benimsenmesi, uygulanabilmesi için yasal bir düzenlemeye ihtiyaç duyulmuş ve bu gereklilikten hareketle bu konuya önem veren kentler bir araya gelerek “Sağlıklı Kentler Birliği” ni kurmuşlardır. Sağlıklı Kentler Birliği “Sürdürülebilir Kalkınma” ve “Sürdürülebilir Kentler Yaratmak” için olması gereken bir düzenlenmedir.
1996 Habitat II Toplantısı, 2002 Johannesburg Yerel Yönetimler Zirvesi ve Birleşmiş Milletler Bin Yıl Bildirgesi ana teması “Sürdürülebilir Kentler“ yaratmak, etkili yerel yönetimler sağlamak, Ulusal-bölgesel-yerel ortaklıklar kurmak ve sağlık temelli stratejiler üretmek amacını içermektedir.
İrlanda’nın Belfast kentinde, 19-22 Ekim 2003 tarihleri arasında, “Yerel eylemin gücü, 15 yıllık deneyim konulu Uluslararası Sağlıklı Şehirler Konferansı” sonucu kent yöneticilerinin imzaladığı ve yürürlüğe koyduğu “Sağlıklı Şehirler için Yerel Eylemin Gücü Belfast Bildirgesi” ile uluslararası birlikteliği ve ilişkileri güçlendirmek için kentler ve bölgeler arasında kaynakların, bilginin ve tecrübelerin paylaşılması gerektiği, diğer bölgelerde sağlıklı şehirler hareketini destekleyerek sorumluluğunun bilincinde olmak, her bölgenin küresel olarak erişilebilir olmasında öncülük edebilmek gerektiği belirtilmiştir.
Bursa Büyükşehir Belediyesi 1990’lı yıllardan itibaren, Dünya Sağlık Örgütü Sağlıklı Şehirler Projesi çalışmalarına katılmış ve ilk üye Şehir olarak tüm Bildirgeleri imza atmış bir İl olarak, Türkiye’de Sağlıklı Kentler Birliği kurulması ve geliştirilmesi için öncülük etmiştir.
Sağlıklı Kentler Birliği’nin kurulması ile ilgili çalışmalar 2003 yılında başlatılmış, İçişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve ulusal ağa üye kentlere çağrılar yapılarak “Tüzük Hazırlama Komisyonu” kurulmuştur. 20.02.2004 tarihinde Sağlık Bakanlığı, Bursa Valiliği, Bursa İl Sağlık Müdürlüğü ile DSÖ Sağlıklı Şehirler 3. Faz üyesi olan Bursa Büyükşehir, Eskişehir/Tepebaşı, Bartın, Yalova Belediyelerinin katıldığı bir toplantı düzenlenmiş ve tüzükle ilgili öneriler alınmıştır.
Ulusal ağa üye kentlere Sağlıklı Kentler Birliğine kurucu üye olarak katılma çağrısı yapılmış, Yalova, Van, Kadıköy, Afyon, Tepebaşı, Çankaya, Ürgüp, Ordu, Kırıkkale ve Bursa Büyükşehir Belediyeleri birliğe katılmak istediğini belirten meclis kararı almış ve Birliğin kurucu üyeleri olmuşlardır.
2019 yılı sonu itibariyle;
17 Büyükşehir Belediyesi: Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Denizli, Erzurum, Hatay, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kocaeli, Mardin, Mersin, Muğla, Ordu, Samsun, Trabzon
9 İl Belediyesi: Bilecik, Burdur, Çankırı, Edirne, Kırıkkale, Kırşehir, Osmaniye, Şırnak, Yalova
48 İlçe Belediyesi: Afyonkarahisar Dinar ve Sandıklı, Ankara Çankaya, Antalya Gazipaşa ve Muratpaşa, Aydın Didim ve Yenipazar, Balıkesir Bandırma ve Karesi, Bartın Amasra, Bursa Mudanya, Nilüfer, Osmangazi ve İnegöl, Çorum Osmancık, Denizli Merkezefendi ve Pamukkale, Eskişehir Odunpazarı ve Tepebaşı, Giresun Tirebolu, İstanbul Adalar, Beşiktaş, Kadıköy ve Pendik, İzmir Balçova, Bayındır, Karşıyaka ve Urla, Kastamonu Abana, Kocaeli Gebze, Gölcük ve Körfez, Kütahya Emet, Malatya Akçadağ ve Darende, Mersin Aydıncık, Mezitli ve Toroslar, Muğla Menteşe, Nevşehir Avanos ve Ürgüp, Osmaniye Kadirli, Rize Fındıklı, Sakarya Serdivan, Tekirdağ Malkara ve Süleymanpaşa, Trabzon Ortahisar ve Yalova Altınova
Sağlıklı Kentler Birliğine 2019 yılsonu itibariyle; 17 Büyükşehir, 8 Şehir ve 48 İlçe Belediyesi olmak üzere 73 Belediye üyesi vardır.
Sağlıklı Kentler Birliği’nin kurulması 22 Aralık 2004 tarihli Resmi Gazete’ de yayınlanarak İçişleri Bakanlığı tarafından Birlik Tüzüğü onaylanmış ve yürürlüğe girmiştir.
“Sağlıklı Kentler Birliği’nde Yer Almanın Yararları”
Birlik, kentlerin sağlık göstergelerini tanımlayarak üye belediyelerin şehir sağlık profili ve kentsel karbon ayakizi envanteri hazırlamalarına danışmanlık yapar. Toplanan veriler doğrultusunda göstergelerde yer alan iyileşmelerin ve olumsuzlukların raporlanmasına destek olur.
Birlik, üye belediyelerin kent içi ve kentler arası eşitsizlikleri azaltmaya yönelik çalışmalarına rehberlik eder.
Birlik, üye belediyelerinin başkan, meclis üyesi ve çalışanlarına yönelik kent sağlığı konu başlıklarında eğitim faaliyeti ile kongre, konferans, seminer, panel, çalıştay gibi etkinlikler gerçekleştirir, bilgi ve tecrübe paylaşımı ile iyi uygulama örneklerinin yaygınlaşmasını teşvik eder.
Her yıl Sağlıklı Şehirler En İyi Uygulama Yarışması düzenleyerek üye belediyelerin projelerini değerlendirir ve ödüllendirir.
Birlik, kent sağlığı ile ilgili yazılı ve görsel yayın yapar, araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunur, mahalli idareler alanında yapılan bilimsel çalışmalara danışmanlık yapar.
Yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde katılıma açık kültürel, sportif, eğitsel ve bilimsel organizasyon ve yarışmalar düzenler.
Birlik, Birleşmiş Milletlerin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile ilgili uluslararası örnekleri üye belediyeleri ile paylaşır.
Sağlıklı Kentler Birliği kuruluşundan bu güne Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Sağlıklı Şehirler Ağı’nın üyesidir. Birliğe üye belediyeler Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Sağlıklı Şehirler Ağı içinde güçlü ve etkin bir şekilde temsil edilir. Birliğe üye belediyeler ile Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Sağlıklı Şehirler Ağına üye belediyeler arasında diyalog ve işbirliği kurmalarını sağlar ve ilişkilerin gelişmesine yardımcı olur.
23 Eylül 2005 tarihinde kabul edilen Sağlıklı Kentler Birliği Strateji Planı 2005-2020 belgesinde Birliğin misyonu ve vizyonu aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
Misyonu:
Yaşanabilir ve sağlıklı şehirler için tüm kentsel ve çevresel konularda eşitsizlikleri azaltmak ve yoksulluk ile mücadele etmek amacıyla üye kentler arasında işbirliğini sağlamak, deneyimlerini paylaşmak ve güç birliği oluşturmak.
Üye kentlerin aktif olarak deneyimlerini paylaşmalarını, sorunları aktarmalarını, ortak projeler geliştirmelerini, uluslararası düzeyde temsil edilebilmelerini ve ortak ihtiyaçlarının çözümlerini sağlamak ve üye belediyeler danışmanlık hizmeti vererek Sağlıklı Kentler Hareketini tüm Türkiye’de yaymak.
Yaşam Kalitesini yükseltmeyi görev edinerek güven ve huzur ortamı içinde çevre, insan sağlığı ve kültürel varlıklara saygılı, nitelikli kentsel altyapıya sahip, estetik ve konforlu bir kent yaratmaya katkıda bulunmak.
Vizyonu:
“Sürdürülebilir Kalkınma” ile “Sürdürülebilir Kentler Yaratmak” için, “Sağlıklı Kentler” Hareketinin Türkiye’de gelişebilmesini, benimsenmesi ve uygulanabilmesini sağlamak.
Türkiye’de bulunan Sağlıklı Kentleri ve aday kentleri bir araya getirerek ve bu kentler arasında sağlık ile planlamanın eşgüdümü, sürdürülebilir gelişme, yönetişim ve sosyal destek yaratmak, kent içi ve kentler arası eşitsizlikleri azaltarak, sağlıklı kentler yaratmak ve yaşatmak.
Kentlilik bilinci ve sağlıklı kent kimliğinin oluşmasına katkıda bulunmak.
Toplumsal memnuniyet ve toplumsal fayda amaç edinilerek yaşanabilir, herkesin yaşamaktan mutluluk duyacağı çağdaş kentler yaratmak.
Sağlıklı Kentler Birliği Yönetimi
Türkiye’de sağlıklı kentlere ilişkin uygulama ve işlemleri takip eden kuruluş Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği’dir. Sağlıklı Kentler Birliğine 2019 yılsonu itibariyle; 17 Büyükşehir, 8 Şehir ve 48 İlçe Belediyesi olmak üzere 73 Belediye üyesi vardır.
Kentleşmenin ortaya çıkardığı hızlı nüfus artışı ile ortaya çıkan büyükşehirlerde çevre ve sağlık sorunları insan hayatını olumsuz etkilemektedir. Dünya sağlık Örgütünün, 1987 yılından günümüze sürdürdüğü “Sağlıklı Kentler Ağı’nda Türkiye kentlerinin yer alması, kentleşme bilinci oluşturulması ve bunların ülke düzeyinde yönetilmesi halkın ve yöneticilerin konuyu içselleştirmesine bağlıdır. Bu nedenle “sağlık” her şeydir ve bunun yönetilmesi önemlidir.
Sağlıklı Kentler Birliği’nin kurulması, 22 Aralık 2004 tarihli Resmi Gazete’ de yayınlanarak yürürlüğe girmesi ve Birliğin 23 Eylül 2005 tarihinde kabul edilen, 2005-2020 dönemini kapsayan “Sağlıklı Kentler Birliği Strateji Planı” ile her iki yılda bir yönetim kurulu seçimi yapılmaktadır.
Birlik meclis üyelerinin görev süresi, mahalli idare seçim dönemi (5 yıl) ile sınırlıdır. Belediye başkanlığı veya meclis üyeliği sona erenlerin Birlik Meclisi üyeliği de sona erer. Birlik Meclisi üyeliği, üyeliğin düşmesini gerektiren bir sebeple sona erenler, bir sonraki dönemde Birlik Meclisi üyeliğine seçilemezler.
Bir önceki dönem Başkanı Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı Menderes Türel’di. Sağlıklı Kentler Birliği’nin 18 Haziran 2018 tarihinde yapılan 32. Olağan Genel kurul toplantısında Başkanlığa, Bursa Büyükşehir Belediyesi Başkanı Alinur Aktaş seçildi.
Sağlıklı Kentler Birliği Yönetimi (18 Haz. 2019 – ……Dönemi)
Başkan Alinur AKTAŞ Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı
1.Başkan Vekili Ali Orkun ERCENGİZ Burdur Belediye Başkanı
2.Başkan Vekili Ali Yıldırım SEZER Gölcük Belediye Başkanı
Asil Birlik Kâtip Üyeleri
Ayşe Deniz ÇELİK Erzurum Büyükşehir Belediyesi Meclis Üyesi
Kemal AYDIN Karesi Belediyesi Meclis Üyesi
Yedek Birlik Kâtip Üyeleri
Nadir ÜNLÜ Bursa Büyükşehir Belediyesi Meclis Üyesi
Kadir ÖZDEMİR Gölcük Belediyesi Meclis Üyesi
Sağlıklı Kentler Birliği Encümen Üyeleri
Yücel YILMAZ Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı
İsmail Hakkı ESEN Çankırı Belediye Başkanı
Vefa Salman Yalova Belediye Başkanı
Şerdil Dara ODABAŞI Kadıköy Belediye Başkanı
Ahmet ATAÇ Tepebaşı Belediye Başkanı
Mustafa ÇÖL Sandıklı Belediye Başkanı
Plan ve Bütçe Komisyonu Üyeleri
Haluk MUTLUAY Mersin Büyükşehir Belediyesi Meclis Üyesi
Ferit BATMAZ Şırnak Belediyesi Meclis Üyesi
Anıl ÇETİN Çankaya Belediyesi Meclis Üyesi
Cahide TETİK Odun Pazarı Belediyesi Meclis Üyesi
Sevgi ÇÖLHAN Pamukkale Belediyesi Meclis Üyesi
Kaynakça:
Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği (www.skb.gov.tr) ve Üye Belediyelerin web siteleri
Adres: Orhanbey Mahallesi 6. Uçak Sokak No:3 Kat: Zemin, Osmangazi-Bursa
Tel: +90 224 235 23 99, Web Sitesi: www.skb.gov.tr